پویه

پویه . [ ی َ /ی ِ ] (اِمص ) اسم از پوییدن . رفتاری متوسط نه آهسته و نه تند. (برهان ). رفتن نه بشتاب و نه نرم . رواغ . (منتهی الارب ). تاخت . بپویه رفتن . پوییدن :
زواره چو بشنید آن پند اوی
بپویه فکند اسپ و بنهاد روی .

فردوسی .

یکی شارسان دید و جای بزرگ
براندند با پویه اسپان چو گرگ .

فردوسی .

تا کی دوم از پویه ٔ او [تو] رسته برسته .

بوطاهر(از حاشیه ٔ فرهنگ اسدی نخجوانی ).

بگرمی چو برق و بنرمی چو ابر
بپویه چو رنگ و به کینه چو ببر.

لبیبی .

تا کیست که بر پشته ٔحرف متشابه
آورد کند اسبش با پویه و جولان .

ناصرخسرو.

روز گذشته را و شب نارسیده را
درهم زنی بپویه ٔ اسبان بادپای .

سوزنی .

چو زین بر پشت گلگون بست شیرین
بپویه دست برد از ماه و پروین .

نظامی .

درین منزل که پای از پویه فرسود
رسیدن دیر می بینم شدن زود.

نظامی .

عقاب خویش را در پویه پر داد
ز نعلش گاو و ماهی را خبر داد.

نظامی .

بحکم آنکه این شبرنگ شبدیز
بگاه پویه بس تند است و بس تیز.

نظامی .

پایش از آن پویه درآمد ز دست
مهر دل و مهره ٔ پشتش شکست .

نظامی .

در شب تاریک بدان اتفاق
برق شده پویه ٔ پای براق .

نظامی .

تیز به آن پایه ازو درگذشت
رخش به آن پویه بگردش نگشت .

نظامی .

رقص میدان گشاد و دایره بست
پر درآمد بپای و پویه بدست .

نظامی .

هر دو در پویه گشته بادخرام
تا ز شب رفت یک دو پاس تمام .

نظامی .

رونده یکی تخت شاهنشهی
نشینندش از پویه بی آگهی .

نظامی .

بپویه سوی کره ٔ نغز خویش
برون آورد ره بهنجار پیش .

نظامی .

پایی که بسی پویه ٔ بیفایده کرده ست
دیریست که در دامن اندوه کشیده ست .

عطار.

دگر مرکب عقل را پویه نیست
عنانش بگیرد تحیر که ایست .

سعدی .

پویه که این گرگ چو سگ میزند
مرد چنانست که تگ میزند.

امیرخسرو.

غرش تندر ز عکس دود چه جوئی
پویه ٔ آهو ز نقش یوز که دیده .

حاج سید نصراﷲ تقوی .

- امثال :
بَرّه بتک و پویه فربه نگردد . (جامع التمثیل ). اراجیح ؛جنبش شتران در پویه . (منتهی الارب ). ابل مراجیح ؛ شترانی که در پویه دویدن بجنبند. جنب ؛ پویه دویدن . انضاف ؛ پویه دویدن ناقه و پویه دوانیدن . حَفد؛ رفتاری کم از پویه . دألان ؛ پویه ٔ گرگ . تضرع ؛ قریب بپویه دویدن . (منتهی الارب ). || هوا. هوس . آرزو. بویه . اشتیاق . شوق . تمنی . آرزومندی :
ترا پویه ٔ دخت لهراسب خاست
دلت خواهش سام و کابل کجاست .

فردوسی .

مرا پویه ٔ پورگم کرده خاست
به دلسوزگی جان همی رفت خواست .

فردوسی .

کرا پویه ٔ وصلت ملک خیزد
یکی جنبشی بایدش آسمانی .

دقیقی .

چون مرا پویه ٔ درگاه تو خیزد چه کنم
رهی آموز رهی را و ازین غم برهان .

فرخی .

چو شاهنشه بشد رامین بیاسود
همه دردی ز اندامش بپالود
دگر ره زعفرانش ارغوان گشت
کمانش باز شمشاد جوان گشت
فتادش پویه ٔ دیدار دلبر
چو آتش در دل و چون تیر در پر.

(ویس و رامین ).

دلاور نپذرفت ازو هر چه گفت
که بد دردلش پویه ٔ روی جفت .

اسدی .

بجوشید مغز سپهبد بمهر
بخوناب مژگان بیاراست چهر
کهن پویه ٔ جفت نو باز کرد
هم اندر زمان راه را ساز کرد.

اسدی .

ای در حرم جاه تو امنی که نیاید
از پویه ٔ او خواب خوش آهوی حرم را.

انوری .

رجوع به بویه و یوبه شود. || دونده . دوان چنانکه گویند اسپ راپویه کردم . (غیاث ).

رفتاری مُلایم یا انگلیسیش می شود:رفتاری ولرم!

هروله