تیما

تیْماء، نام واحه و شهری باستانی در شمال غربی شبه جزیرۀ عربستان، امروزه شهری در استان تبوک، واقع در عربستان سعودی.
تیماء با 638، 28 تن جمعیت ( ژانویۀ 2007م/دی 1385ش ) ، در °27 و´37 عرض شمالی و °38 و ´32 طول شرقی در ارتفاع 830 متری از سطح دریا واقع است ( «فرهنگ جهانی1»؛ «عربستان سعودی. . . 2»، npn. ) . این شهر در منطقه ای هموار واقع شده، و پیرامون آن را بلندیهایی فرا گرفته است ( همانجا ) . آب و هوای تیماء گرم و خشک است و در شمال آن رودهای فصلی جریان دارد. مهم ترین منبع آب قسمت مرکزی تیماء چاه هدّاج است که نخلستانهای این منطقه را آبیاری می کند ( همانجا ) .
آثار تاریخی به جا مانده و کاوشهای باستان شناسی در تیماء بیانگر آن است که این ناحیه از دوران باستان یکی از مراکز بازرگانی و شهرنشینی شمال شبه جزیرۀ عربستان بوده است و نام آن در متون باستانی متعلق به سدۀ 7ق م به زبانهای آشوری و اکدی به صورتهای تِمئَه، تِمَه و تِماء آمده است ( «کهن ترین. . . 3»، 306؛ بیر، 286 - 296؛ «فرهنگ جدید. . . 4‍»، 1241؛ جاسر، 375 - 376، 390 ) . همچنین در عهد عتیق از آن به صورت تیما به عنوان واحه، شهر و منزلگاه کاروانها ( نک‍ : اشعیا، 21: 14؛ ارمیا، 23:25؛ ایوب، 19:6 ) ــ که ظاهراً منسوب به یکی از پسرهای اسماعیل ( ع ) بوده ــ یاد شده است ( پیدایش، 15:25؛ تواریخ ایام، 30:1 ) .
تیماء در زمان سلطنت نبونید، پادشاه سلسلۀ کلدانی بابل ( 556 - 538 یا 539 ق م ) به تصرف این پادشاه درآمد و به عنوان پایتخت بخش غربی امپراتوری او برگزیده شد ( سگال، 316 - 318؛ جاسر، 375 - 376، 381 - 383 ) . در 539 ق م با بر افتادن پادشاهی بابل به دست کورش بزرگ، سرزمینهای آن پادشاهی به تصرف هخامنشیان درآمد. تیماء در اوایل دوران مسیحیت در قلمرو نبطیان قرار گرفت. از دورۀ استیلای نبطیان بر این شهر کتیبه های بسیاری به زبانهای آرامی، عربی کهن تیمایی و نبطی یافت شده است ( EI2 ) . همچنین در شعرهای عرب جاهلی، از جمله در دیوان اِمرؤالقیس از تیماء سخن رفته است ( ص 25 - 26 ) .
در سده های پیش از اسلام قبیله هایی از قوم یهود در این منطقه ساکن بودند. سموأل بن عادیا، شاعر و حاکم یهودی تیماء، کاخ مستحکمی به نام ابلق الفرد در این منطقه بنیاد نهاد ( ذهبی، 2/417؛ مسعودی، مروج. . . ، 2/73؛ نیز نک‍ : جاسر، 400 ) . شاعران عرب جاهلی در شعرهای خود از او و کاخش بسیار یاد کرده اند ( نک‍ : امرؤالقیس، 464 - 465؛ ابوالفرج، 14/2 - 3؛ نیز نک‍ : مسعودی، همانجا، التنبیه. . . ، 224 - 225؛ ابن بلیهد، 1/30 ) . این کاخ تا زمان ابن خردادبه، جغرافی نگار سدۀ 3ق نیز همچنان برجا بوده است ( نک‍ : ابن خردادبه، 128 - 129 ) .
برخی از منابع برای آنکه منطقۀ تیماء از نقاط دیگر شبه جزیرۀ عربستان که عنوان تیماء داشتند، تمیز داده شود، از آن با نام تیماء السموأل یاد کرده اند ( نک‍ : ابن خمیس، 93، 109؛ ابن بلیهد، همانجا ) .
در سالهای نخستین ظهور اسلام پس از فتح خیبر و وادی القرى به دست مسلمانان، یهودیان ساکن تیماء بیمناک شدند؛ از این رو به پیامبر اسلام ( ص ) پیشنهاد صلح دادند و در 9ق/630م با پیامبر ( ص ) مصالحه کردند تا در برابر پرداخت جزیه، همچنان در تیماء بمانند و داراییهایشان را نگه دارند ( نک‍ : واقدی، 2/711؛ ذهبی، 2/442؛ بلاذری، 47 - 49 ) . دربارۀ اینکه آیا عمر در دورۀ خلافت خود ( 14 - 23ق ) یهودیان تیماء را مانند دیگر یهودیان شبه جزیرۀ عربستان بیرون راند یا نه، روایات متفاوت است ( برای آگاهی، نک‍ : واقدی، همانجا؛ ابن هشام، 3/372 - 373؛ بلاذری، همانجا ) .
تیماء در سده های نخستین اسلامی شهری پرجمعیت بود و در منطقه ای با باغها و نخلستانهای بسیار و آبادتر از تبوک قرار داشت و دارای حصار، مسجد جامع، عمارات بسیار و بازار بوده است ( ابن حوقل، 1/34؛ مقدسی، 252 - 253؛ ابوعبید، 1/330 ) . اما یاقوت در سدۀ 7ق آنجا را منزلگاهی کوچک بر سر راه حجاج شام دانسته، و همچنین به کاخ ابلق الفرد که در زمان او ویران بوده، اشاره کرده است ( 1/709 ) . به نظر می رسد که افول رونق تیماء در زمان یاقوت به سبب وقوع زمین لرزه و جنگهایی بوده که در این منطقه رخ داده بوده است ( نک‍ : ابن قلانسی، 343 ) .
به گزارش جغرافی نویسان سده های نخستین اسلامی، ساکنان تیماء و پیرامون آن را عشیره هایی از قبیلۀ طی مانند زریق، مرداس، جُوَین، صخر و بنی بحتر تشکیل می داده اند ( همدانی، 1/131؛ ابوعبید، همانجا ) .
1. The World… 2. »Saudi - Arabia…« 3. Ancient… 4. The New…
ابن خلدون در سدۀ 9ق به اقامت قبیلۀ بنی مالک بن عقیل که شاخه ای از بنی کعب بودند، در تیماء اشاره کرده است ( 6/11 ) . براساس بررسیهای صورت گرفته و منابع موجود، در سده های
9 - 13ق قبایل دیگری مانند تمیم، سنجاوه، التومان، اسلم و العبد نیز به تیماء مهاجرت کردند و آنجا را تابع خاندانهایی ساختند که بر منطقۀ حائل حکومت داشتند ( نک‍ : خزعل، 298؛ پیرن، 279؛ فیلبی، 104 ) .
قبایل ساکن در تیماء پس از همبستگی با قبیلۀ بنی شمر که در منطقۀ حائل ساکن بودند، حکومت آل رشید ( 1250ق ) را در آنجا تأسیس کردند، چنان که نفوذ حکومت آل رشید تیماء را نیز فرا گرفت ( پیرن، 273؛ فیلبی، همانجا ) . در همین دوره نیز خاندانی دیگر از قبیلۀ بنی شمر در تیماء قدرت یافتند که در 1256ق با کشتار شیوخ آل رشید در آن شهر، حکومتی مستقل، به نام آل رمّان را تأسیس کردند ( فیلبی، 105 ) . اما محمد بن عبدالله ( 1289 - 1315ق ) ، از امیران آل رشید، واحۀ تیماء را بار دیگر بر قلمرو آن خاندان افزود ( حمزه، 352 ) . در 1334ق/ 1916م عبدالکریم بن رمّان، ناصر بن عتیق، عامل آل رشید در تیماء را به قتل رساند و خود ادارۀ امور تیماء را به دست گرفت. بدین ترتیب حکومت تیماء به خاندان آل رمان بازگشت ( فیلبی، 105 - 106 ) . عبدالکریم بن رمّان در پی بیرون راندن شیوخ آل رشید از واحۀ تیماء، کاخ و دژ حکومتی خود را در آنجا بنیاد نهاد، تا منطقه از نفوذ مدعیانی همچون آل رشید و آل سعود در امان بماند ( همانجا ) .
در 1339ق/1921م ملک عبدالعزیز بن عبدالرحمان بن فیصل ( حک‍ . . .

زنی با قلبی وسیع.

تیما : /timā/ اسم تیما باریشه فارسی به معنی دشت و بیابان و هامون است . اسم تیما مورد تایید ثبت احوال کشور برای نامگذاری دختر است .

سحر تیما