شح

[ویکی فقه] در فرهنگ قرآنی و روایات دینی دو واژه «بُخل» و «شُح» به کار رفته است که گرچه هر دو بار منفی دارند و نشان دهنده روحیه پست و روش ناهنجار اجتماعی برخی از انسان ها به شمار می روند، اما بین آن دو تفاوت اندکی نیز وجود دارد. بخل عبارت است از خسیس بودن و خرج نکردن در جایی که باید خرج کرد و ندادن آنچه را که باید داد؛ اما شحّ به بخل شدید همراه با حرص و طمع معنا شده است. به عبارتی، شحّ همان بخل آزمندانه است.
«شُحّ»، به معنای بخل شدید و بازداشتن همراه با حرص، تفسیر شده است، چنان که ابن فارِس می گوید: الشین وَ الحاء، الاَصلُ فیهِ المَنعُ، ثُمَّ یَکونُ مَنعا مَعَ حِرصٍ. مِن ذلِکَ الشُّحُّ وَ هُوَ البُخلُ مَعَ حِرصٍ.
ابن فارس، احمد، معجم مقاییس اللغة، ج۳، ص۱۷۸، مادّه «بخل.
در حدیثی می خوانیم که امام صادق (علیه السّلام) به یکی از یاران خود فرمود: «اَتَدری مَا الشَّحیح» آیا می دانی «شحیح» کیست؟ او در جواب عرض کرد: «هُوَ البَخیل» منظور بخیل است.امام فرمود: «اَلشُّحُّ اَشَدُّ مِنَ البُخل، انّ البَخیلَ یَبخَلُ بِما فی یَدِهِ و الشَّحیحُ یَشُحُّ بِما فی اَیدِی النّاسِ وَ عَلی ما فی یَدِهِ حَتّی لایَری فی اَیدِی النّاسِ شَیئاً اِلّا تَمُنُّ اَن یَکُونَ لَهُ بِالحِلِّ و الحَرامِ وَ لایَقنَعُ بِما رَزَقَهُ اللّهُ عَزَّ وَ جَلّ».
محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، ج۲، ص۱۴۱۶.
آنچه از روایات استفاده می شود، صفت زشت بخل گاهی دائره اش محدود است و حوزه وجود خود و خانواده انسان را فرا می گیرد و تیره و تار می سازد، و گاهی این صفت بخل با حرص و سیری ناپذیری توأم می گردد و مرزهای حلال و حرام را درهم می شکند و نه تنها خود کار نیک و خوب نمی کند، بلکه از کار خوب دیگران و بخشش و عطای آنها نیز رنج می برد و در عذاب است. این گونه انسان ها در زندانی که با دست خویش ساخته اند اسیرند و هیچگاه لذت زندگی و آسایش و آرامش آن را درک و لمس نمی کنند.قرآن راه رستگاری و رهایی و فلاح را در دوری گزیدن از این آلودگی می داند و می فرماید: «وَ مَن یُوقَ شُحَّ نَفسِهِ فَاُولئِکَ هُمُ المُفلِحُون؛
حشر/سوره۵۹، آیه۱۰.
...