نهایه الاقدام فی علم الکلام

wikifeqh: اصول دین؛ همچون توحید نبوت و عصمت، در قرن ششم، به زبان عربی نگاشته شده است.
از جمله کتبی است که بسیاری از اهل علم، حواشی کتب شان را از این کتاب أخذ کرده اند.
تعلیق، تخریج و توثیق این کتاب به همراه ضبط نص و اصلاح آن توسط آقای احمد فرید مزیدی انجام گرفته است. این کتاب قبل از این در اروپا و سپس در مصر چاپ شده است.
کتاب حاضر با مقدمه ای از آقای احمد فریدی در جامعه الازهر قاهره آغاز گردیده، سپس ترجمه ای از مولف و بعد از آن اصل کتاب شروع شده است. سبک نگارش این کتاب چنین است که با آوردن اقوال مختلف و سپس رد یا تایید آن قول، با استفاده از برهان به شرح و توضیح مطالب خویش پرداخته است. این کتاب دارای 20 عنوان که از آن به قاعده تعبیر کرده است، تشکیل یافته است. قاعده اول درباره حدوث عالم و بیان استحاله حوادثی که اولی برای آنها نیست و همچنین استحاله وجود اجسامی که تناهی مکانی ندارند، می باشد. در ابواب بعدی این کتاب مباحثی در توحید و ابطال مذهب تعطیل و بحثی پیرامون احوال مطرح شده است. منظور از حال، طبق گفته مولف چیزی نیست که برایش بتوان تعریف حقیقی ذکر کرد، بلکه ضابطه ای برای تقسیم دارد که آن را به ما یعلل و ما لایعلل تقسیم می کند، و منظور از ما یعلل احکامی است که برای معانی که قائم به ذات هستند و ما لایعلل، صفاتی هستند که احکام برای آن معانی واقع نمی شوند.
از مباحث فلسفی چون معدوم و این که آیا معدوم شئ است یا نه و در هیولا و رد بر کسانی که هیولا را بدون صورت وجود اثبات کرده اند و همچنین در علم و اراده ازلی الهی بحث شده است. از حقیقت کلام انسانی و نطق نفسانی سخن به میان آمده است. چون نویسنده این کتاب از اهل تسنن می باشد، طبق قاعده آنان از ادله عقلی و نقلی در مورد رؤیت خدا، بابی را آورده که بیشتر اشاره به اثبات رؤیت روی داستان حضرت موسی(ع) است که می فرمود: "رب أرنی أنظر إلیک".