نهایه الوصول الی علم الاصول

wikinoor: حکام الهی و جایگاه اصول فقه در آن و بیان سبب تألیف کتاب و معرفی آن شروع می شود.در مقصد اوّل، بیان مقدماتی، همچون تعریف و موضوع علم اصول را ضروری می داند و به تفصیل از آنها یاد می کند. وی، در باره حد علم و ظن و دلیل، حکم و تقسیم حکم، حسن و قبح افعال و اجزاء سخن می گوید. مقصد دوّم: در باره لغات است و در آن، از مباحث وضع ، دلالت الفاظ، اسماء مشتق، الفاظ مترادف و مشترک، حقیقت و مجاز، تعارض احوال و تفسیر حروف، به تفصیل یاد شده است. مقصد سوّم: در کیفیّت استدلال به خطاب الله تعالی است که دارای دو فصل است:فصل اوّل، در مباحث قرآنی و فصل دوّم، در احکام خطاب الهی است. مقصد چهارم: در امر و نهی و شامل هشت فصل است و در آن، مباحث صیغه امر و مادّه آن، مقتضیات صیغه، اقسام امر، احکام وجوب، احکام مامورٌبه ، احکام مأمور و مسائل نهی، به تفصیل مورد بررسی و تطبیق قرار گرفته است. مقصد پنجم: در عموم و خصوص است که شامل چهار باب و یک خاتمه است. این مقصد، بیشترین حجم کتاب را به خود اختصاص داده است و در آن، مباحث عموم و خصوص، الفاظ عموم، تخصیص و انواع مخصّص، مطلق و مقیّد و بنای عام بر خاص بحث و بررسی شده است. مقصد ششم: در دیگر صفات دلالت است که خود شامل سه باب و هر باب چند فصل و مبحث می شود و در آن مباحث مجمل و مبیّن، ظاهر و مأول و منطوق و مفهوم مورد بررسی قرار گرفته است. مقصد هفتم: در افعال است که خود شامل چند مبحث از قبیل عصمت انبیاء، موافقت یا مخالفت با پیامبر، احکام فعل پیامبر( ص)، راهِ شناخت افعالِ حضرت و احکام تعارض اقوال و افعال می باشد. مقصد هشتم: در نسخ است و خود شامل چهار فصل و هر فصل شامل چند بحث است و در آن، مباحث حقیقت نسخ، جواز نسخ، احکام منسوخ و ناسخ بررسی شده است. مقصد نهم: در اجماع است که خود شامل هفت فصل و هر فصل شامل چند بحث است و در آن، مباحث ماهیّت و حجیّت اجماع، مواردی که خارج از اجماع شده، ولی در واقع داخل است و بالعکس، مدرک اجماع، احکام مجمعین، حکم ثابت شده توسّط اجماع و احکام اجماع به تفصیل مورد مباحثه و مناظره قرار می گیرد. مقصد دهم: در مورد خبر ( سنّت ) است که شامل هفت فصل و هر فصل شامل چند بحث از قبیل ماهیّت خبر، احکام متواتر ، اخبار معلوم الصدق، اخبار مقطوع الکذب، خبر واحد و شرایط راوی می باشد. مقصد یازدهم: در باره قیاس است که شامل هفت فصل و هر فصل شامل چند بحث و هر بحث شامل چند مطلب از قبیل ماهیت و ارکان و تقسیم قیاس، راه های تعلیل ، مبطلات علّت، مصحّحات تعلیل، احکام و ارکان قیاس و اعتراضات می باشد. مقصد دوازدهم: در مورد استدلال است که خود شامل هفت فصل و هر فصل شامل چند بحث از قبیل تلازم، استصحاب، استحسان، مصالح مرسله، شرایع سابقه، مذهب صحابی و استقراء و امثال آن می باشد. مقصد سیزدهم: در باره اجتهاد و تقلید و تعادل و تراجیح است و خود شامل چهار فصل و هر فصل حاوی چند بحث از قبیل اجتهاد و احکام آن، تقلید و شرایط آن، تراجیح و مرجّحات معتبر و غیر معتبر می باشد. علاّمه، در مقام بیان اقوال و نظریات دیگر اصولیان شیعه و سنّی و ارباب مذاهب فقهی و کلامی، منصفانه تلاش می کند که بدون هیچ کمی یا افزونی آنها را نقل نماید. بیان رسا و رعایت ایجاز، در عین توجّه به بیان همه نظریات و ادلّه، تقسیم بندی های راه گشا و توضیحات لازم در برخی موارد از امتیازات تدوین و تألیف این کتاب است.