فرهنگ انجمن ارای ناصری

فرهنگ انجمن آرای ناصری. فرهنگ انجمن آرای ناصری کتابی تألیف امیرالشعرا رضاقلیخان هدایت است. تألیف این کتاب در سال ۱۲۸۸ ه‍.ق پایان یافته است. این کتاب شامل بیست و چهار «انجمن» است که واژه ها توضیح داده شده اند. بخش پایانی کتاب «در آشکار کردن برخی کنایات و استعارات فارسی و عربی با شواهد آنها از اشعار فصحا و بلغا» است.
انجمن اول: الف
انجمن دوم: ب تازی
انجمن سیم: ب پارسی (پ)
انجمن چهارم: ت
انجمن پنجم: ج ابجد (ج)
انجمن ششم: ج پارسی (چ)
انجمن هفتم: خ
انجمن هشتم: د
انجمن نهم: ر
انجمن دهم: ز
انجمن یازدهم: ز پارسی (ژ)
انجمن دوازدهم: س
انجمن سیزدهم: ش
انجمن چهاردهم: غ
انجمن پانزدهم: ف
انجمن شانزدهم: ق
انجمن هفدهم: ک تازی
انجمن هیجدهم: ک فارسی (گ)
انجمن نوزدهم: ل
انجمن بیستم: م
انجمن بیست و یکم: ن
انجمن بیست و دوم: و
انجمن بیست و سیم: ه
انجمن بیست و چهارم: ی
انجمن آرای هر انجمن و چمن پیرای هر چمن بزرگ نام یزدان یکتاست که انجمنها به پرتو آن روشن و چمن ها به گونه آن گلشن است..mw-parser-output .b{text-align:justify;text-align-last:justify;border:0}.mw-parser-output .beyt{white-space:nowrap}
هر نیستی بدو هست و هر بلندی از او پست. هستی سزای همه هستی پذیرفتگان و بخشایش افزای همه بیداران و خفتگان است. هیچچیز بدو نماند و او به هیچ نیز یک است نه بک شماری پنهان است با فر و زه آشکاری هرگز نبمیرد و نیستی نپذیرد.هر که را خواست زد و هر که را خواهد زند.هر چه خواست کرد و هر چه خواهد کند. به هیچ درنماند و جز در آفریدن چون خودی زیرا که ایزد را نه سزاست انبازی ایزدی.یکتای بی همتاست بی آلایش جان و تن زنده است نه به روان و تن که به خویشتن داناست بی اندیشه و نکاشته و هرگز نادانی به دانش او ره نداشته نزدیکان از دانش بی چونی او دورند و بینایان از بینش چگونگی او کور.اگر او هست پس جز او هیچ نیست و اگر او نیست پس این همه هستی چیست. نیکو سخنی است بی خم و پیچ که با او همه هیچند و بی او هم هیچ. اوست آورنده دشمن و دوست و پرورنده مغز و پوست و اگر نغزتر سخن نپوشی اینها سخن است و همه اوست. دانشمندان مر او را پروردگار همگان دانند و خرد پیوندان وی را مایه پدید آمدگان خوانند. ویژه درونان یگانه همه او را انگارند و یکی شدگان او را همه شمارند. چه از بسیاری آشکاری از دیده پنهان است در دیده مپنندگان پیداست…

فرهنگ انجمن آرای ناصری. از رضاقلی خان هدایت، معروف به لـله باشی، واژه نامه ای فارسی، در قرن ۱۳ق. این فرهنگ مقدمه ای شامل دوازده «آرایش» در تحقیق لغات پارسی و عربی و بررسی فرهنگ های متقدمین و مسائل دستوری دارد. متن کتاب مشتمل است بر ۲۴ «انجمن» (شامل حروف فارسی) و خاتمه ای «در برخی از کنایات و استعارات فارسی و عربی با شواهد آن ها از اشعار فصحا و بلغا». کلمات به صورتِ عربی مستعمل در زبان فارسی در این کتاب نیامده است و مؤلف در بسیاری از موارد در بیان اصل و اشتقاق لغات به پاره ای توجیهات عامیانه و غیرعلمی پرداخته و لغات نادرست و دساتیری را نیز آورده است. این فرهنگ را علیقلی خان مخبرالدوله، فرزند مؤلف، در ۱۲۸۸ق در تهران به چاپ رساند. فرهنگ نوبهار، که به اهتمام محمدعلی تبریزی خیابانی در ۱۳۰۸ق، در تبریز منتشر شده، تلخیصی است از فرهنگ انجمن آرای ناصری.