علی بن عیسی کحال

علی بن عیسی کحال از اطبای قرن چهارم و پنجم هجری (یازدهم و دوازهم میلادی) بود او را در غرب به «ژزو هالی» می شناسند. محل تولدش بغداد است اما از تاریخ تولد وی اطلاعی در دست نیست. ابن ابیاصیبعه تاریخ وفاتش را سال ۴۳۰ ق ثبت کرده است. گویند علی بن عیسی مسیحی بوده است اما دلیل قانع کنندهای در این باره در دست نیست. نیز گفته اند به دنبال مشاجره با جاثلیق یوهانس از کلیسای نسطوری روی برگرداند و به کلیسای ملکایی پیوست. علی بن عیسی در بیمارستانی که عضدالدولة دیلمی در بغداد تأسیس کرده بود تدریس می کرد. وی را اغلب با عیسی بن علی طبیب متوکل عباسی اشتباه گرفته اند. او در چشمپزشکی، حاذق و نظرش مورد احترام همگان بود و در طی قرون وسطا بزرگترین چشمپزشک جهان اسلام بود. تذکرةالکحالین او، در حکم کتاب قانون چشمپزشکی مسلمانان بود. علی بن عیسی با نگاشتن این کتاب در فصول فراوان و توصیفهای مشروح، عمّار موصلی پزشک معاصر خود را تحتالشعاع قرارداد.
علی بن عیسی کحّال نخستین کسی است که در عمل چشم از داروی بیهوشی استفاده کرد. اما هیچجا به اینکه این کار ابداع خودش باشد اشارهای نکرده است. جز آنکه گفته است: "بیمار را در خواب کن که به او داروی بیهوش کننده بدهی مانند مهرگیاه و تریاک و از آن قبیل"
هیرشبرگ، محقق آلمانی، دربارة علل خودداری علی بن عیسی از توضیح چگونگی بیهوش کردن بیماران معتقد است: «چنین امری می تواند دو علت داشته باشد: یا لازم نبوده چنین چیزی بگوید زیرا جراحان عصر او و محیط او این را میدانسته اند یا نمیخواسته آن را بگوید تا از سوء استفادة متقلبان جلوگیری کند.»ابن ابیاصیبعه در عیون الانباء فی طبقات الاطباء آورده است: «علی بن عیسی کحّال در ساخت سرمه و گرد چشم شهرتی بینظیر داشت. دیگران از سخنان او دربارة بیماریهای چشم و درمان آن پیروی کامل می کردند و هر کس می خواست سرمه و گرد چشم بسازد ناچار بود که از کتاب مشهور او، تذکرةالکحالین، استفاده کند».
اثر مهم طبی علی بن عیسی کتابی است به نام تذکرةالکحالین که در سه کتاب (مقاله) و ۱۲۳ فصل تحریر یافته و در آن، همة بیماریهای چشم و درمان آنها و آرا و عقاید اطبای گذشته مطرح شده و از زمان تألیف تا سالها بعد مرجع عموم چشمپزشکان بوده است. مقالة اول این کتاب دربارة کالبدشناسی و وظایف اعضای چشم؛ مقالة دوم دربارة بیماریهای چشم و درمان آنها؛ مقالة سوم دربارة داروهای چشم و تشریح برخی از بیماریهایی است که حس نمی شود و نیز علایم و درمان آنها و پرهیز غذایی و مسائل عمومی چشمپزشکی و توصیف دقیق ۱۲ بیماری و مشخصات ۱۴۳ دارو و نسخة تهیة ۸۰۰ محلول ترکیبی درمان چشم.دومیلی در کتاب خود العلم عند العرب می گوید: «کتاب علی بن عیسی کحال هنوز در اروپا از مراجع اصلی است و به همین جهت به زبانهای مختلف ترجمه شده است».

علی بن عیسی کَحّال (قرون ۴ و ۵ق)
طبیب و چشم پزشک. از شاگردان ابوالفرج بن الطبیب بود. اثر مهم وی تذکرةالکحالین است که آن را در سه مقاله نوشته و در آن آراء و عقاید اطباء پیش از خود و نیز بیماری های مربوط به چشم و درمان آن ها را ذکر کرده است. علی بن عیسی کحال جزو اولین کسانی بود که نزدیک ترین دیدگاه چشم پزشکی را به چشم پزشکی مدرن امروزی داشتند و وقتی دربارۀ بیماری های داخلی چشم بحث می کرد، منظورش تأثیر بیماری هایی مثل دیابت، ناراحتی های کلیوی، و تومورهای مغزی بود که روی چشم تأثیر می گذارند.

[ویکی فقه] علی بن عیسی کحال از چشم پزشکان مشهور قرن پنجم هجری است. از تاریخ تولد و وفات او چیزی نمی دانیم.
وی در علم چشم پزشکی ماهر و حاذق و نظر او مورد احترام همگان بود و به همین صنعت شهرت و موقع ممتازی داشت. از آثار وی تنها « تذکرة الکحالین » به دست ما رسیده است.