اذر کیوان

آذر کیوان. آذر کیوان (زادهٔ ۹۱۴ خورشیدی/۹۴۲ قمری در فارس - درگذشتهٔ ۹۹۷ خ. /۱۰۲۷ ق. در هند) موبدی زردشتی بود که در شیراز زندگی می کرد و در اوایل قرن ۱۱ ق باتعدادی از یارانش در زمان اکبر شاه هندی به هندوستان رفت. دلیل رفتن آذر کیوان به هند را سیاست دینی اکبر شاه و کوشش های او برای تفاهم فکری و دینی او می دانند. در کتاب دبستان مذاهب دربارهٔ صفات اخلاقی او آمده که مردی منزوی و کم سخن بود، به ریاضت و قناعت زندگی می کرد و گوشت نمی خورد. با زبان های اوستایی، پهلوی، فارسی، ترکی، هندی، و عربی به خوبی آشنا بود. او در سال ۹۹۷ خورشیدی در شهر پَتنه درگذشت.
ابوالقاسمی، محسن، تاریخ زبان فارسی، سمت، ۱۳۷۳. (صص ۲–۳۰۱)
رستگار فسایی، منصور، انواع نثر فارسی، سمت، ۱۳۸۰. (صص ۶–۵۴)
دانشنامه دانش گستر، مؤسسه علمی- فرهنگی دانش گستر، ۱۳۸۹. (صص ۷–۱۳۶)
آذرکیوان بنیان گذار فرقه ای موسوم به آذرکیوانیان یا دساتیریان است که حقیقت همهٔ ادیان را یکی می دانستند و زبانی ساختگی به نام زبان دساتیری ساخته اند.
فرقه ای که بنیان گذاشت آمیزه ای از عقاید زرتشت، اسلامی، هندویی، یهودی، مسیحی، مانویت و مزدکی بود.
آذرکیوان با عقاید و آرای فلسفی زمان خود آشنا بود و منظومهٔ مکاشفات از آثار اوست که در کتاب جام کیخسرو از آثار این فرقه باقی مانده است. به نوشتهٔ شارستان چهارچمن، کتاب های آیینهٔ اسکندر، تخت طاقدیس و پرتو فرهنگ از دیگر آثار آذر کیوان است. برخی از آثار به جاماندهٔ این فرقه عبارت است از: دساتیر، شارستان چهارچمن، جام کیخسرو، زردست افشار، زنده رود، دبستان مذاهب و فرازستان.

آذر کیوان. آذر کیوان (۹۴۲ـ هند ۱۰۲۷ق)
پایه گذار فرقۀ آذر کیوانی. از زردشتیان ایران بود و در شیراز می زیست. در اوایل قرن ۱۱ق با شماری از یارانش، در روزگار اکبرشاه به هند کوچید. گویند سیاست دینی اکبرشاه و کوشش های او برای ایجاد تفاهم فکری و دینی در پهنه ای گسترده او را به سرزمین هند کشاند. در دبستان مذاهب دربارۀ اخلاق و رفتار او آمده که مردی منزوی و کم سخن بود، به ریاضت و قناعت زندگی می کرد و گوشت نمی خورد. زبان های اوستایی، پهلوی، فارسی، ترکی، هندی و عربی را خوب می دانست. فرقه ای که پی افکند آمیزه ای از عقاید زردشتی، اسلامی، هندویی، یهودی، مسیحی، مانویت و آیین مزدک بود. نام گروهی از شاگردان و پیروان آذرکیوان در شارستان چهارچمن و دبستان مذاهب آمده است. برخی زردشتی و از پارسیان ایران و هند بودند و برخی نصرانی، یهودی، هندو و مسلمان. بهرام بن فرشاد، از پیروان این فرقه، به حکمت اشراق شیخ شهاب الدین سهروردی توجهی خاص داشت. آذر کیوان با عقاید دینی و آرای فلسفی زمان خود آشنا بوده و منظومۀ مکاشفات از آثار اوست که در جام کیخسرو، از آثار این فرقه، باقی مانده است. به نوشتۀ شارستان چهارچمن، کتاب های آیینۀ اسکندر، تخت طاقدیس و پرتو فرهنگ از دیگر آثار آذر کیوان است. برخی از آثار به جاماندۀ این فرقه: دساتیر، شارستان چهارچمن، جام کیخسرو، زردست افشار، زنده رود، دبستان مذاهب و فرازستان.