شه مات

هنگامی که شاه شطرنج را مات کنند گویند : شاه مات .

(شَ ) نک شاه مات .

شه مات. [ ش َه ْ ] ( اِ مرکب ) شاه مات. در اصطلاح بازی شطرنج نماینده حالت مغلوب شدگی. کلمه ای است که دربازی شطرنج گویند یعنی شاه کِشت شد و شاه مات شد. ( از ناظم الاطباء ). شکست سخت. مغلوب کامل :
هم از توست شه مات شطرنج بازان
تو را مهره زاده بشطرنج بازی.
ابوالطیب مصعبی ( از تاریخ بیهقی چ ادیب ص 384 ).
ایا وزیر همایون محترم که جهان
مسخّر عمل تست ازپی شه مات.بدان آمد که یک منصوبه بازد
که با پیلان بهم شه مات سازد.چو میمردند میگفتند هیهات
کزین بازیچه دور افتاد شه مات.- شه مات شدن ؛ مات شدن شاه در بازی شطرنج :
جهان رختت همی بُرد و همی شه مات خواهی شد
اگر نه مدبری پس با جهان شطرنج چون بازی.از اسب پیاده شو بر نطع زمین رخ نه
زیر پی پیلش بین شه مات شده نعمان.- شه مات کردن ؛ مات کردن شاه کسی را در بازی شطرنج.
- || مجازاً، مغلوب کردن : و هر منصوبه که شناخت میباخت تا شاهزاده را شه مات کند. ( سندبادنامه ص 160 ).
|| کنایه از نیست شدن و استیصال و شکست خوردن و باختن باشد.( آنندراج ).

در شطرنج، هنگامی که مهرۀ شاه مات شود.