اَرتِشتاران سالار، ظاهراً بلندپایه ترین مقام نظامی پس از شاه در زمان ساسانیان بود. اولین بار در خدای نامگ به مهرنرسه (رئیس وزرای یزگرد اول)، وهرام اول (گور) و یزدگرد دوم در نیمه دوم قرن پنجم اشاره شده است. مهرنرسه سه پسر داشت که بزرگترین هیربدان هیربد (رئیس موبدان معبد)، دومی رئیس مالیات گیرها با عنوان «واست ریوشان سالار» (رئیس کشتکارها) و سومی سرفرمانده ارتش، با عنوان ارتشتاران سالار بود. طبری اضافه می کند که این عنوان از اسپهبد (فرمانده) بالاتر و از ارگبد (مقامی که برای خانواده های اشرافزاده محفوظ مانده بود) پائین تر بود.
هر دو عنوان «واست ریوشان سالار» و «ارتشتاران سالار» در نقش های طبقات ساسانی در اوستا شنیده می شوند (دام پرور و جنگجو). احتمالاً آنها به یکدیگر وابسته شده اند، و از آنجایی که هیچ مدرک کهنه تری برای آنها نداریم، بایستی توسط مهرنرسه ساخته شده باشند. بر اساس گواهی پروکوپیوس، ارتشتاران سالار، تحریف شده اَدرَستَدارَن سَلانیس بوده است، که به نظر می رسد عنوان «یک سهپسالار منصوب شده با قدرت کاملاً استثنائی» در دهه های اول قرن ششم باشد.
در زامیاد یشت، مردم نسبت به پیشه ای که داشتند، به ۳ گروه تقسیم می شدند: آثرونان (پیشوایان دینی)، رثه اشتران (ارتشتاران)، واستریوشان (برزیگران). آغاز این تقسیم بندی که در زمان ساسانیان با پیدایش گروه چهارمی به نام پیشه وران به اوج مرزبندی دقیق خودمی رسد، معلوم نیست، اما در کارنامهٔ اردشیر بابکان به عنوان ارتشتاران سالار اشاره شده است. وجود مقامی به نام ایران سپاهبد در همین دوره مانع از آن است که ارتشتاران سالار را به طور قطع بلندپایه ترین مقام نظامی بدانیم. با این همه، گمان می رود که به ویژه از زمان انوشیروان به بعد، سرداران و فرماندهان بزرگ که شمارشان زیاد نبوده است، سپاهبد نامیده می شدند.
به گزارش طبری مقام ارتشتاران سالار بالاتر از سپاهبد و پائین تر از ارگبد بوده است. در نسخ تاریخ طبری این عنوان به صورتهای تصحیف شده آمده است. در هرحال، از زمان قباد به بعد در منابع تاریخی اشاره ای به ارتشتاران سالار نمی شود و از قراین چنین پیدا ست که ارتشتاران سالار عنوان دیگری برای ایران سپاهبد بوده، و انوشیروان آن را منسوخ کرده است. به گزارش پروکوپیوس فرماندهی به نام سِئوسِس (سیاوش) تنها کسی بوده است که به پاداش خدماتی که کرده بود، به مقام ارتشتاران سالاری رسیده، و قباد پس از اعدام او عنوان وی را هم برداشته است. از نظر پرویز رجبی، روایت طبری (که در سدهٔ ۵ م یکی از پسران مهرنرسه به نام کارد (کاردار)، عنوان ارتشتاران سالار داشته است) از این روی قابل اعتماد نیست. به گفته زوندرمان، گزارش پروکوپیوس مبنی بر اینکه سیاوش آخرین کسی بوده که عهده دار این سمت بوده است، موثق تر از دیگر گزارشش است که می گوید سیاوش اولین تنها دارنده این عنوان بوده است.در کارنامه اردشیر بابکان، این مقام به زمان حکمرانی اردشیر اول (۲۲۶–۲۴۱ م) بر می گردد، ولی این بدین معنی است که در اواخر دوره ساسانی یا بعد از فروپاشی آن، نویسنده یا اصلاح کننده این کتاب از وجود این مقام آگاهی داشته است.
هر دو عنوان «واست ریوشان سالار» و «ارتشتاران سالار» در نقش های طبقات ساسانی در اوستا شنیده می شوند (دام پرور و جنگجو). احتمالاً آنها به یکدیگر وابسته شده اند، و از آنجایی که هیچ مدرک کهنه تری برای آنها نداریم، بایستی توسط مهرنرسه ساخته شده باشند. بر اساس گواهی پروکوپیوس، ارتشتاران سالار، تحریف شده اَدرَستَدارَن سَلانیس بوده است، که به نظر می رسد عنوان «یک سهپسالار منصوب شده با قدرت کاملاً استثنائی» در دهه های اول قرن ششم باشد.
در زامیاد یشت، مردم نسبت به پیشه ای که داشتند، به ۳ گروه تقسیم می شدند: آثرونان (پیشوایان دینی)، رثه اشتران (ارتشتاران)، واستریوشان (برزیگران). آغاز این تقسیم بندی که در زمان ساسانیان با پیدایش گروه چهارمی به نام پیشه وران به اوج مرزبندی دقیق خودمی رسد، معلوم نیست، اما در کارنامهٔ اردشیر بابکان به عنوان ارتشتاران سالار اشاره شده است. وجود مقامی به نام ایران سپاهبد در همین دوره مانع از آن است که ارتشتاران سالار را به طور قطع بلندپایه ترین مقام نظامی بدانیم. با این همه، گمان می رود که به ویژه از زمان انوشیروان به بعد، سرداران و فرماندهان بزرگ که شمارشان زیاد نبوده است، سپاهبد نامیده می شدند.
به گزارش طبری مقام ارتشتاران سالار بالاتر از سپاهبد و پائین تر از ارگبد بوده است. در نسخ تاریخ طبری این عنوان به صورتهای تصحیف شده آمده است. در هرحال، از زمان قباد به بعد در منابع تاریخی اشاره ای به ارتشتاران سالار نمی شود و از قراین چنین پیدا ست که ارتشتاران سالار عنوان دیگری برای ایران سپاهبد بوده، و انوشیروان آن را منسوخ کرده است. به گزارش پروکوپیوس فرماندهی به نام سِئوسِس (سیاوش) تنها کسی بوده است که به پاداش خدماتی که کرده بود، به مقام ارتشتاران سالاری رسیده، و قباد پس از اعدام او عنوان وی را هم برداشته است. از نظر پرویز رجبی، روایت طبری (که در سدهٔ ۵ م یکی از پسران مهرنرسه به نام کارد (کاردار)، عنوان ارتشتاران سالار داشته است) از این روی قابل اعتماد نیست. به گفته زوندرمان، گزارش پروکوپیوس مبنی بر اینکه سیاوش آخرین کسی بوده که عهده دار این سمت بوده است، موثق تر از دیگر گزارشش است که می گوید سیاوش اولین تنها دارنده این عنوان بوده است.در کارنامه اردشیر بابکان، این مقام به زمان حکمرانی اردشیر اول (۲۲۶–۲۴۱ م) بر می گردد، ولی این بدین معنی است که در اواخر دوره ساسانی یا بعد از فروپاشی آن، نویسنده یا اصلاح کننده این کتاب از وجود این مقام آگاهی داشته است.
wiki: ارتشتاران سالار