کارنامه اردشیر بابکان

کارنامهٔ اردشیر بابکان (فارسی میانه: kārnāmag ī Ardaxšīr ī Pābagān) کتابی به زبان فارسی میانه است که داستان زندگی اردشیر بابکان، شامل به قدرت رسیدن وی، جنگ با اردوان، شاه اشکانی، و نیز بخشی پیرامون جانشینش شاپور و پسر وی هرمزد را روایت می کند.
آوانویسی کامل متن کارنامه اردشیر بابکان با حروف لاتین
بررسی جنبه های ادبی کارنامهٔ اردشیر بابکان در مقایسه با روایت نو یافتهٔ یونانی آن. محمدرضا امینی، تاریخ ادبیات، بهار ۱۳۸۹، شماره ۶۴.
این اثر نثری کوتاه با سبکی ساده است که احتمالاً در اواخر روزگار ساسانی در پارس نوشته شده است. از بافت این اثر چنین پیداست که موبدان در تدوین آن نقش زیادی داشته اند و سنجش آن با بخش مرتبط در شاهنامهٔ فردوسی نشان می دهد که ویراستاری رونویسان مسلمان تا چه اندازه در حذف عناصر زردشتی از این داستان مؤثر بوده اند.
کارنامهٔ اردشیر بابکان که در وهلهٔ نخست رُمانی تاریخی محسوب می شود، دربردارندهٔ مطالب جغرافیایی (نام شهرهایی که اردشیر ساخته است، مانند رامش اردشیر، بوخت اردشیر، و اردشیرخوره)، نجوم و ستاره شناسی، تعبیر خواب (خواب بابک و تولد اردشیر)، پیشگویی (تولد هرمزد)، اسطوره و افسانه (همراه شدن فرهٔ ایزدی به شکل قوچ با اردشیر) نیز هست. محیط کلی این کتاب محیطی داستانی و رمانتیک است. این محیط رمانتیک را تحت تأثیر افسانه های مربوط به کوروش بزرگ که در آن زمان در پارس رواج داشته دانسته اند.
تنها نسخهٔ دست نویس از این متن که تاکنون شناسایی شده، نسخهٔ MK است که توسط مهربان کی خسرو در سال ۱۳۲۲ در گجرات استنساخ شده است. این نسخه شامل تعدادی متن غیر مذهبی مهم شامل ایادگار زریران، شهرستان های ایرانشهر، و تعداد زیادی متون اندرزنامه، است و همچنین تعدادی آثار کوتاه که برای فهم رسوم درباری و سیستم اداری پایان دورهٔ ساسانی مهم هستند از جمله گزارش شطرنج و دربارهٔ آیین نامه نویسی.

کارنامۀ اردشیر بابکان
کتابی به فارسی میانه دربارۀ اردشیر اوّل ساسانی ( ـ۲۴۲م)، بنیادگذار و نخستین پادشاه سلسلۀ ساسانی، شامل جنگ ها و دلاوری ها و چگونگی به قدرت رسیدن او و داستان تولد پسرش شاپور و نیز داستان تولد پسر شاپور، هرمز. این اثر کوتاه و منثور که باید آن را نوعی رُمان تاریخی به شمار آورد، یگانه اثر تاریخی برجای مانده از زبان پهلوی و از نادر کتاب های فارسی میانه است که در آن روایات مربوط به فارس آمده است. متن پهلوی دارای سبکی ساده، زنده، و نسبتاً متأخر است و در سراسر کتاب تأثیر زبان فارسی مشاهده می شود و احتمالاً در اواخر دورۀ ساسانی، براساس روایت های کهن تر، در فارس، به رشتۀ تحریر درآمده است و به سبب آن که داستانی بسیار محبوب بوده، در نسل های مختلف تغییرات و تحولات زبانی در آن راه یافته است. این داستان در شاهنامه نیز آمده که به روایت پهلوی بسیار شبیه است. اما سنجش دو روایت نشان دهندۀ این است که فردوسی برای هم سازی داستان با سنت های اسلامی، عناصر زردشتی روایت را حذف کرده است. بهرام فره وشی این متن را آوانویسی و به زبان فارسی ترجمه کرده است (تهران، ۱۳۵۴).