المحاسن و المساوی

wikinoor: زبان عربی ، اثر ابراهیم بن محمد بیهقی ، ادیب ایرانی عرب نویس قرن سوم و یا ابتدای قرن چهارم قمری می باشد. کتاب، در باره خوبی های برخی از اشخاص و امور و بدی های بعضی دیگر است.
مؤلف، در بیان محاسن و مساوی اشیاء ترتیب و نظم خاصی را اعمال ننموده است، بلکه در پی هم محاسن و مساوی بیش از ۱۷۰ موضوع را ذکر کرده است. وی، کتاب را با بیان محاسن کتب آغاز نموده و با ذکر مزاح شعراء به پایان رسانده است.
گزارش محتوا
پاره ای از مطالب مطرح شده در کتاب، بدین قرار است: ۱. محاسن کتب؛ ۲. محاسن حضرت محمد صلی الله علیه و آله وسلّم ؛ ۳. محاسن معراج ؛ ۴. مساوی کسانی که به دروغ ادعای نبوت کرده اند؛ ۵. محاسن خلفای راشدین ، محاسن ابو بکر ؛ ۶. محاسن عمر ؛ ۷. محاسن عثمان ؛ ۸. محاسن علی بن ابی طالب ؛ ۹. محاسن کسی که از بدی گفتن در مورد اصحاب پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم خودداری کند؛ ۱۰. مساوی کسی که نسبت به حضرت علی علیه السّلام دشمنی بورزد؛ بیهقی، در ذیل محاسن ادب، کاتبان دیوان ها را بهترین جلوه گاه ادب می داند و کاتبان دیوان ها را به کاتب رسائل، کاتب خراج ، کاتب قاضی ، کاتب لشکر و کاتب شرطه دسته بندی نموده است. از دیگر مباحث این اثر می توان از ستایش و نکوهش بخل ، شوخی ، قناعت ، شجاعت ، موعظه ، ورع ، دنیا ، سلطان و همت نام برد. هم چنین از مدح و ذم حجاب ، صبر ، مشورت ، سخاوت ، طمع ، یاران ، مسافر ، دختران ، مردان ، فقر ، اعضای بدن ، غلام ، کنیزکان ، عیال و خانواده و دیگر مباحث متنوع که در اثر مطرح شده است، نام برد.