پلیس جنوب

پلیس جنوب یا تپانچه داران جنوب پارس (به انگلیسی: South Persia Rifles) نیرویی نظامی بود که بریتانیا در آخر جنگ جهانی اول در مناطق جنوبی ایران، به ویژه در نی ریز و کرمان تشکیل داد. عدهٔ نفرات این نیرو در حدود ۵۶۰۰ نفر بود که از سربازان مستعمرات آسیایی بریتانیا و عده ای سرباز ایرانی تأمین شده بود. فرمانده این نیرو ژنرال سِر پرسی سایکس بود.
مصاحب، غلامحسین، دائرةالمعارف فارسی
مصدق، محمد، خاطرات و تألمات
Steven R. Ward, Immortal: A Military History of Iran, Georgetown University Press, Washington D.C. 2009
مخالفت ایرانیان با این نیرو و تغییر سیاست بریتانیا به انحلال آن انجامید.
در برخی از منابع فارسی «اسپیار» (اس.پی. آر، از سرنام انگلیسیِ SPR) خوانده شده است.
در بحبوبهٔ جنگ بین الملل اول، پس از نزدیک شدن قوای روس به تهران، عده ای از مقامات دمکرات و ملی (مهاجرین) به قم رفته و دولت موقت را آنجا تشکیل دادند. مجلس نیز منحل شد. احمدشاه نیز بر آن بود تا به اصفهان رود ولی انگلستان و روسیه او را تهدید به برکناری کردند. احمدشاه تصمیم را بر عهدهٔ دولت گذاشت و دولت به ناچار تصمیم به ماندن وی در تهران گرفت. در نهایت سپاه روس به قزوین بازمی گردد اما دولت ایران مجبور شد که بی طرفی را کنار گذاشته با متفقین وارد اتحاد شود و از سوی دیگر با تأسیس نیروی پلیس جنوب به استعداد حداکثر ۱۱٬۰۰۰ نفر نیز موافقت شد. طی سالهای ۱۹۱۵ و نیمه اول ۱۹۱۶ جاسوسان آلمانی (واسموس و دیگران) موفق شده بودند با برانگیختن تنگستانی ها، قشقایی ها و برخی از بختیاری ها دست انگلیسی ها را از بسیاری از مناطق جنوب ایران کوتاه کنند. لذا هدف از تشکیل پلیس جنوب کنترل جنوب ایران و ایجاد امنیت برای منافع انگلستان در منطقه بود. لاجرم سرپرسی سایکس برای این منظور انتخاب شد. وی در مارس ۱۹۱۶ وارد بندرعباس شد. همراهان سایکس عبارت بودند از سه افسر انگلیسی و سه افسر هندی، بیست درجه دار هندی و ۲۵ سواره نظام از بخش مرکزی نظام هند.

پلیس ِ جنوب
(یا: اس پی آر) نیروی نظامی محلی (جنوب ایران ) تحت نظر افسران انگلیسی در جنگ جهانی اول برای حفظ منافع انگلستان در جنوب کشور. برای تشکیل این نیرو، سِر پِرْسی سایْکس در ۱۳۳۴ق وارد ایران شد و از افراد محلی سرباز گرفت. اولین هنگ ، در نی بید بندرعباس با نام «هنگ احمدشاهی» تشکیل شد. این اقدام بی موافقت دولت ایران بود، اما تحت فشار انگلستان، به صورت مشروط با تأسیس آن موافقت کرد. پلیس جنوب در ۱۳۳۵ق به دو واحد با مرکزیت شیراز و کرمان تقسیم شد. تشکیلات آن مانند تشکیلات ارتش انگلستان بود و لباس آن طرح هندی داشت . در ۱۳۳۶ق ، قشقایی ها علیه آن قیام کردند. پس از کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ش، پس از توافق رضاخان و انگلستان ، پلیس جنوب در آذر ۱۳۰۰ش منحل شد و اغلب پرسنل آن به خدمت ارتش دولت مرکزی درآمدند.

[ویکی فقه] پُلیسِ جَنوب، یا تفنگداران جنوب ایران، تشکیلاتی نظامی که انگلیسی ها در خلال جنگ جهانی اول، در جنوب ایران بنیاد نهادند (ربیع الاول ۱۳۳۴-ربیع الآخر ۱۳۴۰/ژانویه۱۹۱۶-دسامبر۱۹۲۱).
اقدامات آلمانی ها، به ویژه تحریکات واسموس، مأمور آلمانی در میان ایلات جنوب ایران، با توجه به زمینه ها و گرایش های شدید ضدانگلیسی در این ناحیه، منافع سیاسی و اقتصادی انگلستان را در نواحی جنوب ایران به خطر افکنده بود؛ چندان که در پایان سال ۱۹۱۵م حتیٰ یک انگلیسی در شهرهای اصفهان، شیراز، یزد و کرمان باقی نمانده بود. قتل کنسول یار انگلیس در شیراز و سرکنسول آن کشور در اصفهان و دستگیری برخی دیگر از اتباع انگلیسی، نمونه هایی از این تحریکات است.
تاسیس پلیس جنوب
برای مقابله با چنین وضعی، مارلینگ، وزیر مختار انگلستان در ایران، در ۶ربیع الاول۱۳۳۴ق/۱۲ژانویه۱۹۱۶م، به دولت خویش پیشنهاد داد تا در مناطق جنوبی ایران نیروی پلیس تشکیل گردد. این پیشنهاد پذیرفته شد و در ۲۰ ژانویه همان سال، سرپرستی سایکس از سوی نایب السلطنه هندوستان، به فرماندهی قوای نظامی انگلستان در جنوب ایران منصوب گردید. وی در ۱۱جمادی الاول/۱۶مارس، همراه شماری از افسران انگلیسی و هندی، وارد بندرعباس شد. سپس با یاری احمدخان دریابیگی، حاکم بندرهای خلیج فارس، در مدت یک ماه، توانست ۳۰۰نفر را استخدام کند. حکومت هند نیز با فرستادن ۵۰۰تفنگدار، پلیس جنوب را تقویت کرد. با حرکت سایکس از بندرعباس به سوی کرمان در ۱۴رجب/۱۷مه همان سال، تشکیل پلیس جنوب تحقق یافت. نخستین رویارویی در ۲۷-۲۸سپتامبر۱۹۱۶، در سعیدآباد کرمان پیش آمد که اهالی در حمایت از آزادی اسرای آلمانی، اتریشی و عثمانی، با پلیس جنوب درگیر شدند. سایکس سپس در ذی حجه ۱۳۳۴/اکتبر۱۹۱۶، در واقع برای اعلام موجودیت، از کرمان به سوی یزد و اصفهان رفت؛ آن گاه با هماهنگی عبدالحسین میرزا فرمانفرما، والی فارس که در اصفهان مستقر بود، در ۱۵ محرم ۱۳۳۵ق/۱۱نوامبر۱۹۱۶م، وارد شیراز شد.
اعطای مشروعیت دولت ایران
حمایت نماینده رسمی دولت ایران، به این تشکیلات مشروعیت می بخشد و از سوی دیگر، فرمانفرما نیز در شیراز، در برابر صولت الدوله، رئیس ایل قشقایی و قوام الملک، رئیس ایل خمسه و نیز ژاندارمری نفوذ و اقتدار چندانی نداشت.
دوره اول پلیس جنوب
...