خاندان دولتشاهی

خاندان دولتشاهی یکی از بزرگترین و قدیمیترین خانواده های ایرانی به شمار می روند. جد بزرگ این خاندان محمدعلی میرزا دولتشاه فرزند بزرگ فتحعلیشاه قاجار بود. او مدت هفده سال، به عنوان سرحدار عراقین، حاکم کرمانشاه، لرستان و خوزستان بوده است. وی ادیبی فاضل و شاعر بشمار می آید. دیوان او دارای چهار هزار بیت شعر ناب می باشد.
علیقلی میرزا صارم الدوله (درگذشته ۱۲۵۱) حاکم لرستان
بدیع الملک میرزا عمادالدوله (۱۲۱۶–۱۲۸۱) حاکم کردستان
مرتضی قلی میرزا منصورالسلطان (درگذشته ۱۲۸۴) حاکم کردستان
محمدباقر میرزا خسروی کرمانشاهی (۱۲۲۸–۱۲۹۸) نویسندهٔ نخستین رمان در تاریخ ادبیات ایران
ابراهیم میرزا مشکوه الدوله، حاکم تویسرکان و نهاوند
غلامعلی دولتشاهی (۱۲۵۶–۱۳۱۱) رئیس تشریفات دربار رضاشاه پهلوی
حسنعلی دولتشاهی، نماینده مجلس شورای ملی ایران
محمدعلی دولتشاهی (۱۲۶۳–۱۳۱۳) رئیس تشریفات دربار رضاشاه پهلوی و نماینده مجلس شورای ملی ایران
ابوالفتح دولتشاهی (۱۲۶۵–۱۳۵۰) نماینده مجلس شورای ملی ایران
عزت ملک اشرف السلطنه (۱۲۴۲–۱۲۹۴) اولین زن عکاس ایرانی
یحیی دولتشاهی (۱۲۷۸-؟) نقاش، شاگرد کمال الملک
مهرانگیز دولت شاهی (۱۲۹۶–۱۳۸۷) دیپلمات و فعال حقوق زنان
اسماعیل دولتشاهی (فرزند امیرمحتشم از نوادگان عمادالدوله) نویسنده، مترجم و روزنامه نگار برجسته و نامدار ایرانی، و استاد و مدّرس تاریخ در دانشگاه های مختلف
فریدون دولتشاهی، نویسنده، روزنامه نگار و مترجم برجستهٔ ایرانی
حشمت الله دولتشاهی (حشمت السلطان) نویسنده و فیلسوف
غلامحسین محتشم دولتشاهی (کرمانشاه۱۲۹۹–تهران۱۳۷۸) فرزند امیر محتشم و برادر اسماعیل دولتشاهی، از نخستین فارغ التحصیلان رشته حقوق دانشگاه تهران، مدتی رئیس اداره دارایی استان کرمانشاه، نویسنده نشریاتی چون «تعلیم و تربیت» و روزنامه «خاک و خون» مسلط به زبان های عربی، انگلیسی و آلمانی. فرزندان:دکتر طهماسب، بهنام و دکتر نیلوفر
دکتر علاءالدین دولتشاهی، بنیان گذار شبکه دوم تلویزیون ملی ایران موسوم به تلویزیون آموزشی
سلطان محمد دولتشاهی (معروف به شازده امیری) شهردار کرمانشاه، رئیس شهربانی اصفهان، اراک، همدان و کردستان
هوشنگ دولتشاهی فرزند عبدالجواد میرزا دولتشاهی فرزند امیر محترم نوه دولتشاه قاجار پسر بزرگ فتحعلیشاه قاجار
فریبرز دولتشاهی فرزند عبدالجواد میرزا دولتشاهی فرزند امیر محترم نوه دولتشاه قاجار پسر بزرگ فتحعلیشاه قاجار
بهمن دولتشاهی بنیانگذار کانون مترقیان در کرمانشاه فرزند امیر زاده نوه امیر محترم نماینده دوره ششم مجلس و حاکم ثلاث و باباجانی
علیرضا دولتشاهی (تهران ۱۳۴۴ خورشیدی)، فرزند ملک منصور دولتشاهی_(1304 - 1372). از نوادگان منوچهر میرزا فرزند بدیع الملک میرزا عمادالدوله. لهستان شناس و پژوهشگر علوم انسانی. او در زمینه جنبش حروفیه در ایران تألیفاتی دارد. چند نسخه خطی حروفیان را نیز تصحیح نموده است. در حوزه مطالعه روابط ایران و لهستان دارای تألیفاتی است: از جمله می توان به کتاب لهستانیان و ایران(انتشارات بال ۱۳۸۶) اشاره کرد.
دولتشاهی ها از نسل محمد علی میرزا دولتشاه شاهزاده قاجاری هستند. سردودمان قاجاریه مربوط به یکی از طایفه های ترک اغوز در شمال شرق ایران به نام ایل قاجار بود که بر اثر یورش مغول از آسیای میانه به ایران آمدند. آنان ابتدا در پیرامون ارمنستان ساکن شدند که شاه عباس بزرگ یک دسته از آنان را در استرآباد (گرگان امروزی) ساکن کرد و حکومت قاجاریه نیز از قاجارهای استرآباد تشکیل یافته است. قبیله قاجار یکی از قبایل قزلباش بود که ارتش صفوی محسوب می شد. پس از حمله مغول به ایران و میان رودان، قاجارها نیز به همراه چند طایفه ترکمان و تاتار دیگر به شام و آناتولی کوچیدند.
هنگامی که تیمور گورکانی به این ناحیه تاخت، قبایل ترک بسیاری از جمله قاجارها و دیگر کوچندگان را به بند کشید و قصد بازگرداندن آن ها به آسیای میانه را داشت؛ ولی آن ها به خواهش خواجه علی سیاهپوش - صوفی خانقاه صفوی - آزاد شدند که این موضوع باعث شیعه شدن آنان و ارادتشان به خاندان صفوی شد. پس از آن قاجارها یکی از سازندگان سپاه قزلباش شدند.
محمد علی میرزا دولتشاه در هنگام مرگ دارای ۱۰ فرزند پسر و ۱۴ فرزند دختر بود، که نسل او (خاندان بزرگ دولتشاهی)، از احفاد همین ده پسر به شمار می آیند.

[ویکی فقه] خاندان دولت شاهی از نوادگان محمدعلی میرزا و منسوب به او هستند. محمدعلی میرزا متخلص به دولت و ملقب به دولت شاه پسر بزرگ فتحعلی شاه قاجار از زن گرجی او که که در سال۱۲۰۳ (ه. ق) متولد و در سال ۱۲۳۷ (ه. ق) در ۳۴ سالگی در راه بغداد که برای تسخیر آن حرکت کرده بود به مرض وبا درگذشت.
وی از شاهزاده های بنام ایرانی دوران قاجار و سر سلسله خاندان دولتشاهی ایران می باشد. وی در قصبهٔ نوا در مازندران به دنیا آمد. پدرش فتحعلی شاه قاجار و مادرش زیباچهر خانم، سی و سومین همسر وی، از اهالی گرجستان بود. دولت شاه اولین پسر فتحعلی شاه قاجار و هفت ماه از عباس میرزا نایب السلطنه بزرگ تر بود ولی چون مادرش از ایل قاجار نبود، نمی توانست جانشین شاه باشد. وی جزء پسران با کفایت فتحعلی شاه بود. در ۹ سالگی به حکومت فارس رسید و مدتی بعد به حکومت قزوین انتخاب شد. در دفع فتنه نادر همراه پدرش فتحعلی شاه بود. در ۱۹ سالگی به حکومت خوزستان(بخش شمالی خوزستان شامل شوشتر، دزفول و هویزه)، لرستان و کرمانشاه منصوب شد. در نبرد با عثمانی ها آنان را شکست داد که منجر به عقد معاهده صلح ارزنة الروم گردید. چندی بعد دوباره در جنگ با عثمانی ها راهی شد و فاتح گردید و سرانجام در راه فتح بغداد فوت کرد و در کرمانشاه مدفون گردید. در زمان فتحعلی شاه فرانسه و انگلیس برای حضور در ایران با یکدیگر رقابت داشتند. در هر دوره یکی از آن ها در ایران حضور داشت و دیگری خارج می شد. پس از رفتن انگلیسی ها عده ای از افسران فرانسوی برای تعلیم کردهای حوزه حکومتی محمدعلی میرزا دولتشاه به کرمانشاه آمدند ولی عملیات و آموزش این افسران نیز قرین موفقیت نشد و پس از مرگ دولتشاه از ایران به هند رفتند.
← فرزندان دولت شاه
برخی از افراد مشهور خاندان دولت شاهی عبارتند از: ملک ایرج میرزا دولت شاهی، غلامعلی دولت شاهی، حسنعلی دولت شاهی، محمدعلی دولت شاهی، ابوالفتح دولت شاهی، مهرانگیز دولت شاهی.
← ملک ایرج میرزا دولت شاهی
۱. ↑ مستوفی، عبدالله، تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه یا شرح زندگانی من، ج۱، ص۲۸، تهران، زوار، ۱۳۷۱، چاپ سوم.۲. ↑ مقصودی، مجتبی، قومیتها و نقش آنان در تحولات سیاسی سلطنت محمدرضاشاه، ص۹۷، تهران، مرکزاسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۲، چاپ اول.۳. ↑ بامداد، مهدی، شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲ و ۱۳ و ۱۴، ج۳، ص۴۳۰_ ۴۳۱، تهران، زوار، ۱۳۵۷، چاپ سوم.۴. ↑ راعی گلّوجه، سجاد، قاجاریه، انگلستان و قراردادهای استعماری، ص۱۹۶ـ۱۹۷، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۰، چاپ اول.۵. ↑ عاقلی، باقر، شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران، ج۲، ص۶۸۴، تهران، نشر علم و گفتار، ۱۳۸۰، چاپ اول.۶. ↑ افشار، ایرج، خاطرات و اسناد ظهیرالدوله، ص۴۴۳، تهران، فرانکلین، ۱۳۵۱، چاپ اول.۷. ↑ عاقلی، باقر، شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران، ص۶۸۳.۸. ↑ عاقلی، باقر، شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران، ص۶۸۳.۹. ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک شهید آیت آلله صدوقی، ص۸۳، تهران، مرکز بررسی اسناد تلاریخی وزارت اطلاعات، ۱۳۷۷، چاپ اول.۱۰. ↑ فردوست، حسین، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، ج۱، ص۷۴، تهران، اطلاعات، ۱۳۷۳، چاپ ششم.۱۱. ↑ بختیاری، شهلا، مفاسد خاندان پهلوی، ص۱۱۴، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۴.۱۲. ↑ عاقلی، باقر، شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران، ص۶۸۲.۱۳. ↑ عاقلی، باقر، شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران، ص۶۸۳.۱۴. ↑ هدایت، مهدیقلی (مخبرالسلطنه)، خاطرات و خطرات، ص۴۰۳.۱۵. ↑ عاقلی، باقر، شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران، ص۶۸۳.۱۶. ↑ عاقلی، باقر، نخست وزیران ایران از مشروطه تا انقلاب اسلامی، ص۴۳۱، تهران، جاویدان، ۱۳۷۴، چاپ دوم.۱۷. ↑ مکی، حسین، تاریخ بیست ساله، ج۳، ص۵۷۳، تهران، علمی، ۱۳۷۰، چاپ سوم.۱۸. ↑ عاقلی، باقر، خاطرا یک نخست وزیر، ص۷۸، تهران، علمی، ۱۳۷۱، چاپ دوم.۱۹. ↑ تغییر لباس و کشف حجاب به روایت اسناد، ص۶۰، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، ۱۳۷۸، چاپ اول.۲۰. ↑ عاقلی، باقر، نخست وزیران ایران از مشروطه تا انقلاب اسلامی، ص۷۲۹.۲۱. ↑ یزدانی، مرضیه، اسناد پست و تلگراف و تلفن از دوره رضاشاه، ص۶۵_ ۶۶، تهران، اسناد ملی ایران، ۱۳۷۸، چاپ اول.۲۲. ↑ عاقلی، باقر، نخست وزیران ایران از مشروطه تا انقلاب اسلامی، ص۶۸۹.۲۳. ↑ سمیعی، احمد، سی و هفت سال، ص۸۰، تهران، شباویز، چاپ سوم، ۱۳۶۶.۲۴. ↑ طباطبایی، حسن، حکایت هایی از رجال عصر پهلوی، ص۱۰۳، تهران، نشر آبی، ۱۳۸۲، چاپ اول.۲۵. ↑ عاقلی، باقر، شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران، ص۶۸۱_ ۶۸۲.۲۶. ↑ عاقلی، باقر، نخست وزیران ایران از مشروطه تا انقلاب اسلامی، ص۸۴۶.۲۷. ↑ سفری، محمدعلی، قلم و سیاست (از استعفای رضا شاه تا سقوط مصدق)، ج۱، ص۵۷۴، تهران، نامک، ۱۳۷۹، چاپ دوم.۲۸. ↑ بهنود، مسعود، دولت های ایران از اسفند ۱۲۹۹ تا بهمن ۱۳۵۷ از سیدضیاء تا بختیار، ص۳۱۶، تهران، جاویدان، ۱۳۶۹، چاپ سوم، جاویدان.۲۹. ↑ حزب ایران نوین به روایت اسناد ساواک، ج۱، ص۱۲۴، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، ۱۳۸۰، چاپ اول.۳۰. ↑ بامداد، بدرالملوک، زن ایرانی از انقلاب مشروطیت تا انقلاب سفید، ص۸۰، تهران، ابن سینا، ۱۳۴۷، چاپ اول.۳۱. ↑ پایگاه های انقلاب اسلامی، مساجد به روایت اسناد ساواک کتاب اول مسجد جلیلی تهران، ص۶۵، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، ۱۳۸۸، چاپ اول.۳۲. ↑ کسری، نیلوفر، زنان ذی نفوذ، ص۱۲۳، تهران، نامک، ۱۳۷۹، چاپ اول.۳۳. ↑ زنان دربار به روایت اسناد ساواک فرح پهلوی، ج۱، ص۱۶۹، تهران، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، ۱۳۸۸، چاپ دوم.۳۴. ↑ طلوعی، محمود، بازیگران عصر پهلوی از فروغی تا فردوست، ص۶۷۱، تهران، علم، ۱۳۷۳، ج۲، چاپ دوم
منبع
...