خاندان اسفندیاری

خاندان اسفندیاری از خاندان های معروف ایران در دوره قاجار و پهلوی است که به شاهان پادوسبانی نسب می رساند. علی اسفندیاری (نیما یوشیج) و محتشم السلطنه از مشهورترین اعضای این خاندان هستند. شاخه های این خاندان در عصر قاجار و پهلوی در مازندران، تهران و کرمان ساکن بودند و وزرا، نمایندگان مجلس و حاکمان ایالات متعددی از میان افراد این خانواده انتخاب شدند.

[ویکی فقه] از خاندان های سرشناس معاصر ایران، خاندان اسفندیاری است که در این نوشتار نقش آنها در ایران و نحوه به قدرت رسیدن و سیطره و قلمرو حکومت آنها پرداخته می شود. و به شاخصترین افراد این خاندان اشاره شده است.
مسعود میرزا ظل السلطان، پسر ناصر الدین شاه پادشاه مستبد ایران، حسینقلی خان ایلخانی (به معنای رئیس و بزرگ ایل) بختیاری را به خدعه و در یک مهمانی مسموم کرده به قتل رساند و فرزندان او را به زنجیر کشیده به تهران فرستاد. یکی از فرزندان او اسفندیارخان (سردار اسعد اول) بود. اما در تهران، علی اصغرخان، امین السلطان (معروف به اتابک) صدر اعظم ناصر الدین شاه، فرزندان ایلخانی را مورد تحبیب و دلجویی قرار داده، مشاغلی در قشون ایران به آن ها واگذار کرد. با وجود به قتل رسیدن ایلخانی، هیبت و سطوت فرزندان چهارگانه او از میان نرفت و پس از کشته شدن ناصرالدین شاه نفوذ بیشتری در دربار یافتند.
← نگهبانی تاسیسات و چاه ها
در ذیل به معرفی شاخص ترین افراد این خاندان پرداخته خواهد شد.
← علیقلی خان بختیاری
۱. ↑ بامداد، مهدی، شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲و۱۳و۱۴، ص۱۳۰-۱۳۱، تهران، انتشارات زوار، چاپ اول، ۱۳۵۷.۲. ↑ امیری، مهراب، حکومتگران بختیاری، ص۱۸۲، تهران، انتشارات آنزان، چاپ ۱، ۱۳۸۵.۳. ↑ معتضد، خسرو، مثل ثریا گریه خواهم کرد، ج۲، ص۷۲، تهران، انتشارات زرین، ۱۳۸۲.۴. ↑ معتضد، خسرو، مثل ثریا گریه خواهم کرد، ج۲، ص۷۳، تهران، انتشارات زرین، ۱۳۸۲.۵. ↑ معتضد، خسرو، مثل ثریا گریه خواهم کرد، ج۲، ص۷۶، تهران، انتشارات زرین، ۱۳۸۲.۶. ↑ آهنجیده، اسفندیار، ایل بختیاری و مشروطیت، ص۱۲۶، اراک، انتشارات ذره بین، ۱۳۷۴.۷. ↑ نیل فاز، مریم، فهرست اسناد کتابخانه مجلس شواری اسلامی، ص۳۳۰، پوشه ۱۹ نامه ۶، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد کتابخانه مجلس شواری اسلامی، ۱۳۸۸.۸. ↑ معتضد، خسرو، مثل ثریا گریه خواهم کرد، ج۲، ص۷۷، تهران، انتشارات زرین، ۱۳۸۲.۹. ↑ معتضد، خسرو، مثل ثریا گریه خواهم کرد، ج۲، ص۸۰-۸۱، تهران، انتشارات زرین، ۱۳۸۲.۱۰. ↑ بامداد، مهدی، شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲و۱۳و۱۴، ج۲، ص۴۴۹، تهران، انتشارات زوار، چاپ اول، ۱۳۵۷.۱۱. ↑ بامداد، مهدی، شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲و۱۳و۱۴، ج۲، ص۴۴۹-۴۵۰، تهران، انتشارات زوار، چاپ اول، ۱۳۵۷.۱۲. ↑ امیری، مهراب، حکومتگران بختیاری، ص۱۸۲، تهران، انتشارات آنزان، چاپ۱، ۱۳۸۵.۱۳. ↑ امیری، مهراب، حکومتگران بختیاری، ص۱۸۵، تهران، انتشارات آنزان، چاپ۱، ۱۳۸۵.۱۴. ↑ علیزاده گل سفیدی، مصطفی، سردار اسعد بختیاری، ص۱۸-۱۹، اصفهان، انتشارات سرو چمان، ۱۳۸۸.۱۵. ↑ علیزاده گل سفیدی، مصطفی، سردار اسعد بختیاری، ص۴۵۰، اصفهان، انتشارات سرو چمان، ۱۳۸۸.۱۶. ↑ ملک زاده، مهدی، تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، ج۵، ص۱۰۷۹، انتشارات علمی، تهران، چاپ چهارم، ۱۳۷۳.۱۷. ↑ سپهرم، امیر مسعود، تاریخ برگزیدگان، ج۱، ص۱۹۹، کتاب فروشی زوار، تهران، ۱۳۴۱.۱۸. ↑ ملک زاده، مهدی، تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، ج۵، ص۱۰۷۹، انتشارات علمی، تهران، چاپ چهارم، ۱۳۷۳.۱۹. ↑ امیری، مهراب، حکومتگران بختیاری، ص۱۸۲، تهران، انتشارات آنزان، چاپ۱، ۱۳۸۵.۲۰. ↑ ملک زاده، مهدی، تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، ج۶، ص۱۱۷۲-۱۱۷۳، انتشارات علمی، تهران، چاپ چهارم، ۱۳۷۳.۲۱. ↑ سپهرم، امیر مسعود، تاریخ برگزیدگان، ج۱، ص۲۰۰، کتاب فروشی زوار، تهران، ۱۳۴۱.۲۲. ↑ کوهستانی نژاد، مسعود، اسناد دوره اول مجلس شورای ملی، ص۱۲۴، سند شماره ۹، تهرن، کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۸.۲۳. ↑ بامداد، مهدی، شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲و۱۳و۱۴، ج۲، ص۴۵۱، تهران، انتشارات زوار، چاپ اول، ۱۳۵۷.۲۴. ↑ بامداد، مهدی، شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲و۱۳و۱۴، ج۲، ص۴۵۱، تهران، انتشارات زوار، چاپ اول، ۱۳۵۷.۲۵. ↑ امیری، مهراب، حکومتگران بختیاری، ص۱۹۹، تهران، انتشارات آنزان، چاپ۱، ۱۳۸۵.۲۶. ↑ بختیاری، سردار ظفر، یاداشتها و خاطرات سردار ظفر بختیاری، ص۴۳-۴۵، تهران، انتشارات یساولی (فرهنگسرا) چاپ اول، ۱۳۶۲.۲۷. ↑ عکاشه، اسکندرخان، تاریخ ایل بختیاری، ص۵۹۲، تهران، انتشارات فرهنگسرا، چاپ اول، ۱۳۶۵.۲۸. ↑ وحید نیا، سیف الله، خاطرات و اسناد از دکتر وحید نیا، ج۳، ص۱۱۹.۲۹. ↑ امیری، مهراب، حکومتگران بختیاری، ص۱۷۵، تهران، انتشارات آنزان، چاپ۱، ۱۳۸۵.۳۰. ↑ رضازاده ملک، رحیم، انقلاب مشروطه ایران به روایت اسناد وزارت امور خارجه انگلیس، ص۱۷۱، سال ۱۹۰۸ سند ۲۷۱، تهران، انتشارات مازیار، چ اول، ۱۳۷۷.۳۱. ↑ ملک زاده، مهدی، تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، ج۵، ص۱۰۸۳، انتشارات علمی، تهران، چاپ چهارم، ۱۳۷۳.۳۲. ↑ امیری، مهراب، حکومتگران بختیاری، ص۲۰۰-۲۰۱، تهران، انتشارات آنزان، چاپ۱، ۱۳۸۵.۳۳. ↑ عکاشه، اسکندرخان، تاریخ ایل بختیاری، ص۵۹۱-۵۹۲، تهران، انتشارات فرهنگسرا، چاپ اول، ۱۳۶۵.۳۴. ↑ قطبی، بهروز، اسناد جنگ جهانی اول، ص۱۹۲، ت ه ران، وزارت ف ره ن گ و ارش اد اس لام ی ، س ازم ان چ اپ و ان ت ش ارات ن ش ر ق رن ، ۱۳۷۰.۳۵. ↑ رضازاده ملک، رحیم، انقلاب مشروطه ایران به روایت اسناد وزارت امور خارجه انگلیس، ص۴۲۵، سال ۱۹۱۱ سند ۱۴۴، تهران، انتشارات مازیار، چ اول، ۱۳۷۷۳۶. ↑ بامداد، مهدی، شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲و۱۳و۱۴، ج۴، ص۳۳۰، تهران، انتشارات زوار، چاپ اول، ۱۳۵۷.۳۷. ↑ عاقلی، باقر، نخست وزیران ایران، ص۱۳۰، تهران، سازمان انتشارات جاویدان، چاپ دوم، ۱۳۷۴.۳۸. ↑ شوستر، مورگان، اختناق ایران، ص۹۳، نیویورک.۳۹. ↑ عاقلی، باقر، نخست وزیران ایران، ص۱۳۱، تهران، سازمان انتشارات جاویدان، چاپ دوم، ۱۳۷۴.۴۰. ↑ عاقلی، باقر، نخست وزیران ایران، ص۱۳۱-۱۳۲، تهران، سازمان انتشارات جاویدان، چاپ دوم، ۱۳۷۴.۴۱. ↑ عاقلی، باقر، نخست وزیران ایران، ص۱۴۱، تهران، سازمان انتشارات جاویدان، چاپ دوم، ۱۳۷۴.۴۲. ↑ عاقلی، باقر، نخست وزیران ایران، ص۲۳۵، تهران، سازمان انتشارات جاویدان، چاپ دوم، ۱۳۷۴.۴۳. ↑ ملک زاده، مهدی، تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، ج۶، ص۱۴۲۷، انتشارات علمی، تهران، چاپ چهارم، ۱۳۷۳.۴۴. ↑ کسروی، احمد، تاریخ هیجده ساله آذربایجان، ص۷۹۶، انتشارات امیر کبیر، تهران، چاپ۱۱، ۱۳۷۶.۴۵. ↑ ملک زاده، مهدی، تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، ج۶، ص۱۴۲۷، انتشارات علمی، تهران، چاپ چهارم، ۱۳۷۳.۴۶. ↑ ملک زاده، مهدی، تاریخ انقلاب مشروطیت ایران، ج۵، ص۲۳۵، انتشارات علمی، تهران، چاپ چهارم، ۱۳۷۳.۴۷. ↑ بامداد، مهدی، شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲و۱۳و۱۴، ج۴، ص۳۳۰، تهران، انتشارات زوار، چاپ اول، ۱۳۵۷.۴۸. ↑ بامداد، مهدی، شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲و۱۳و۱۴، ص۲۴۵، تهران، انتشارات زوار، چاپ اول، ۱۳۵۷.۴۹. ↑ کرمانی، ناظم الاسلام، تاریخ بیداری ایرانیان، تهران، انتشارات آگاه، چاپ اول، ۱۳۶۱.۵۰. ↑ بامداد، مهدی، شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲و۱۳و۱۴، ص۲۴۵، تهران، انتشارات زوار، چاپ اول، ۱۳۵۷.۵۱. ↑ علوی، ابوالحسن، رجال عصر مشروطیت، ص۵۷، به کوشش حبیب یغمایی و ایرج افشار، تهران، انتشارات اساطیر، چاپ اول، ۱۳۶۳.۵۲. ↑ امیربهادر، جعفرقلی خان، خاطرات سردار اسعد بختیاری، ص۱۴-۱۵.۵۳. ↑ امیربهادر، جعفرقلی خان، خاطرات سردار اسعد بختیاری، ص۱۵.۵۴. ↑ بامداد، مهدی، شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲و۱۳و۱۴، ص۲۴۵. تهران، انتشارات زوار، چاپ اول، ۱۳۵۷.۵۵. ↑ امیربهادر، جعفرقلی خان، خاطرات سردار اسعد بختیاری، ص۱۱۶.۵۶. ↑ امیربهادر، جعفرقلی خان، خاطرات سردار اسعد بختیاری، ص۱۲۲.۵۷. ↑ عاقلی، باقر، نخست وزیران ایران، ص۳۷۱، تهران، سازمان انتشارات جاویدان، چاپ دوم، ۱۳۷۴.۵۸. ↑ امیربهادر، جعفرقلی خان، خاطرات سردار اسعد بختیاری، ص۱۳۰.۵۹. ↑ امیربهادر، جعفرقلی خان، خاطرات سردار اسعد بختیاری، ص۱۶۹.۶۰. ↑ کوهستانی نژاد، مسعود، اسناد دوره اول مجلس شورای ملی، ص۵۳، تهرن، کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۸، سند شماره ۳.۶۱. ↑ عاقلی، باقر، نخست وزیران ایران، ص۴۰۸، تهران، سازمان انتشارات جاویدان، چاپ دوم، ۱۳۷۴.۶۲. ↑ امیربهادر، جعفرقلی خان، خاطرات سردار اسعد بختیاری، ص۲۰۳.۶۳. ↑ عامری، هوشنگ، از رضا شاه تا محمدرضا شاه پهلوی، ص۸۲، تهرن، کتاب پارسه، چاپ اول، ۱۳۸۸.۶۴. ↑ بامداد، مهدی، شرح حال رجال ایران در قرن ۱۲و۱۳و۱۴، ص۲۴۶، تهران، انتشارات زوار، چاپ اول، ۱۳۵۷.۶۵. ↑ مرسلوند، حسن، زندگینامه رجال و مشاهیر ایران (۱۲۹۹-۱۳۲۰ه. ش)، ص۱۵۱، تهران، انتشارات الهام، چاپ اول، ۱۳۶۹.۶۶. ↑ عاقلی، باقر، نخست وزیران ایران، ج۱، ص۱۰۷، تهران، سازمان انتشارات جاویدان، چاپ دوم، ۱۳۷۴.۶۷. ↑ مرسلوند، حسن، زندگینامه رجال و مشاهیر ایران (۱۲۹۹-۱۳۲۰ه. ش)، ص۱۵۱، تهران، انتشارات الهام، چاپ اول، ۱۳۶۹.۶۸. ↑ فرهنگ قهرمانی، عطاءالله، اسامی نمایندگان مجلس شورای ملی از آغاز مشروطیت تا دوره ۲۴ قانونگذاری، ص۵۸، بی جا، مجلس شورای ملی، بی تا.۶۹. ↑ فرهنگ قهرمانی، عطاءالله، اسامی نمایندگان مجلس شورای ملی از آغاز مشروطیت تا دوره ۲۴ قانونگذاری، ص۱۱۴، بی جا، مجلس شورای ملی، بی تا.۷۰. ↑ فرهنگ قهرمانی، عطاءالله، اسامی نمایندگان مجلس شورای ملی از آغاز مشروطیت تا دوره ۲۴ قانونگذاری، ص۱۵۲، بی جا، مجلس شورای ملی، بی تا.۷۱. ↑ عاقلی، باقر، نخست وزیران ایران، ج۱، ص۱۰۷-۱۰۸، تهران، سازمان انتشارات جاویدان، چاپ دوم، ۱۳۷۴.۷۲. ↑ عاقلی، باقر، نخست وزیران ایران، ج۱، ص۱۱۷، تهران، سازمان انتشارات جاویدان، چاپ دوم، ۱۳۷۴.۷۳. ↑ معتضد، خسرو، مثل ثریا گریه خواهم کرد، ج۲، ص۸۲، تهران، انتشارات زرین، ۱۳۸۲.۷۴. ↑ اسفندیاری، ثریا، خاطرات ثریا ملکه اسبق ایران، ص۲۸-۲۹، ترجمۀ موسی مجیدی، بی جا، سعادت، بی تا.۷۵. ↑ اسفندیاری، ثریا، لویی، والانتن، کاخ تنهایی، ص۱۴، ترجمۀ امیرهوشنگ کاووسی، تهران، البرز، ۱۳۷۵ش، چاپ هفتم.۷۶. ↑ اسفندیاری، ثریا، لویی، والانتن، کاخ تنهایی، ص۲۴، ترجمۀ امیرهوشنگ کاووسی، تهران، البرز، ۱۳۷۵ش، چاپ هفتم.۷۷. ↑ اسفندیاری، ثریا، لویی، والانتن، کاخ تنهایی، ص۲۵، ترجمۀ امیرهوشنگ کاووسی، تهران، البرز، ۱۳۷۵ش، چاپ هفتم۷۸. ↑ طلوعی، محمود، زیبای تنها، ص۱۰-۱۱، تهران، علم، ۱۳۸۲ (ه. ش. ۷۹. ↑ مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، دولتمردان عصر پهلوی به رواست اسناد ساواک، ج۱، ص۱۰۳، چاپ اول، ۱۳۸۵، سند شماره ۳۹۰۲۲/ه۷.۸۰. ↑ عاقلی، باقر، شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران، ج۱، ص۱۱۷-۱۱۸.۸۱. ↑ اسفندیاری، ثریا، خاطرات ثریا ملکه اسبق ایران، ص۳۰، ترجمۀ موسی مجیدی، بی جا، سعادت، بی تا.۸۲. ↑ اسفندیاری، ثریا، لویی، والانتن، کاخ تنهایی، ص۹، ترجمۀ امیرهوشنگ کاووسی، تهران، البرز، ۱۳۷۵ش، چاپ هفتم.۸۳. ↑ اسفندیاری، ثریا، لویی، والانتن، کاخ تنهایی، ص۲۴، ترجمۀ امیرهوشنگ کاووسی، تهران، البرز، ۱۳۷۵ش، چاپ هفتم.۸۴. ↑ طلوعی، محمود، زیبای تنها، ص۱۰-۱۱، تهران، علم، ۱۳۸۲ (ه. ش. ۸۵. ↑ اسفندیاری، ثریا، خاطرات ثریا ملکه اسبق ایران، ص۲۸-۲۹، ترجمۀ موسی مجیدی، بی جا، سعادت، بی تا.۸۶. ↑ اسفندیاری، ثریا، لویی، والانتن، کاخ تنهایی، ص۱۴، ترجمۀ امیرهوشنگ کاووسی، تهران، البرز، ۱۳۷۵ش، چاپ هفتم.۸۷. ↑ اسفندیاری، ثریا، لویی، والانتن، کاخ تنهایی، ص۲۴، ترجمۀ امیرهوشنگ کاووسی، تهران، البرز، ۱۳۷۵ش، چاپ هفتم.۸۸. ↑ اسفندیاری، ثریا، لویی، والانتن، کاخ تنهایی، ص۲۵، ترجمۀ امیرهوشنگ کاووسی، تهران، البرز، ۱۳۷۵ش، چاپ هفتم۸۹. ↑ طلوعی، محمود، زیبای تنها، ص۱۰-۱۱، تهران، علم، ۱۳۸۲ (ه. ش. ۹۰. ↑ اسفندیاری، ثریا، حالا خودم حرف می زنم، ص۱۷.۹۱. ↑ اسفندیاری، ثریا، خاطرات ثریا ملکه اسبق ایران، ص۶۶، ترجمۀ موسی مجیدی، بی جا، سعادت، بی تا.۹۲. ↑ اسفندیاری، ثریا، خاطرات ثریا ملکه اسبق ایران، ص۳۹-۴۵، ترجمۀ موسی مجیدی، بی جا، سعادت، بی تا.۹۳. ↑ اسفندیاری، ثریا، حالا خودم حرف می زنم، ص۲۶-۳۲.۹۴. ↑ زاهدی، اردشیر، خاطرات اردشیر زاهدی، ج۱، ص۱۹۹، تهران کتاب سرا.۹۵. ↑ اسفندیاری، ثریا، حالا خودم حرف می زنم، ص۱۳۲-۱۵۱.۹۶. ↑ اسفندیاری، ثریا، خاطرات ثریا ملکه اسبق ایران، ص۱۳۳-۱۴۴، ترجمۀ موسی مجیدی، بی جا، سعادت، بی تا.۹۷. ↑ اسفندیاری، ثریا، لویی، والانتن، کاخ تنهایی، ص۲۸۲ – ۳۲۶، ترجمۀ امیرهوشنگ کاووسی، تهران، البرز، ۱۳۷۵ش، چاپ هفتم.۹۸. ↑ پهلوی، محمدرضا، خاطرات شاه، ص۴۴۲-۴۴۳.۹۹. ↑ طلوعی، محمود، زیبای تنها، ص۳۶۹، تهران، علم، ۱۳۸۲ (ه. ش. ۱۰۰. ↑ معتضد، خسرو، مثل ثریا گریه خواهم کرد، ج۲، ص۹۳۳، تهران، انتشارات زرین، ۱۳۸۲
منبع
...