ابوتمام حبیب بن اوس

ابوتَمّام، حبیب بن اوس (ح ۱۸۹ـ ح ۲۳۲ق)
شاعر و تذکره نویس سوری. در نزدیکی دمشق به دنیا آمد. پدرش مسیحی بود، اما خود به اسلام گروید. برای تحصیل به مصر رفت و از محافل شعر و ادب آن جا بهره مند شد. پس از بازگشت به سوریه قصیده ای در مدح مأمون گفت. بُحتُری از شاگردان او بود. سپس به نیشابور سفر کرد و در همدان تذکرۀ دیوان الحماسه را در شرح احوال و نمونۀ اشعار بسیاری از شاعران عرب نوشت. منتقدان، شعر ابوتمام را به سبب اطلاعات تاریخی اش، ستوده اند. دیوان شعرش باقی ماندهو به طبع رسیده است.

[ویکی نور] «ابوتمام، حبیب بن اوس طائی»، شاعر بزرگ عرب می باشد.
در زندگی و شعر ابوتمام، کمتر موضوعی می توان یافت که موجب گفت وگو و مشاجره میان محققان نشده باشد. خاندان مسیحی او، نام تغییریافته پدر او، تبارنامه طائی او که نزد برخی مورد تردید است، سفرهای بی شمار او از قاهره تا خراسان، تجددگرایی او در شعر، ابداع صنایع، تمایل به الفاظ غریب و کهن و درعین حال، موفقیت در ساختن اشعاری دل انگیز، شهرت فراگیر، کسب ثروت های کلان، حسادت دیگر شاعران و... همه موجب شد که نظراتی سخت ضد و نقیض در باره این شاعر ابراز گردد، سپس تعصباتی که به طرف داری یا بر ضد او پدیدار شد، خود بسیاری را به تدوین کتاب و رساله در باره او واداشت.
شاید یکی از عواملی که به آتش این منازعات دامن می زد، برآمدن شاعری همچون بحتری بود که هنر شاعری را نزد خود او آموخته بود: بحتری بسیاری را بر آن می داشت که با ابوتمام مقایسه اش کنند. بر اثر این مقایسه، اشعار این دو تن از جنبه های لغت، صنعت، مضمون و فصاحت با دقتی شگفت مورد بررسی دانشمندان شعرشناس قرار گرفت.
چون گاه در نسبت طائی او تردید می کردند، صولی، ابوالفرج، سمعانی و دیگران، بر نژاد خالص او تأکید می کنند، اما این امر به خودی خود نمی تواند نصرانیت خاندان او را منتفی سازد؛ زیرا بعید نیست که از یکی دو سده پیش از اسلام، جماعاتی از طائیان که به شمال جزیرة العرب کوچیده بودند، مانند بیشتر اعراب آن نواحی به آیین مسیحیت درآمده باشند.
موضوع مسیحیت خاندان وی، از یکی از روایات صولی برمی آید. امروز، بیشتر محققان، نصرانیت او را پذیرفته اند، اما گروهی نیز به کلی، از غیر طائی بودن، یا نصرانی بودن او برآشفته اند.
وی در دهکده جاسم، در نزدیکی دمشق، زاده شد. در تاریخ تولد او اختلاف است. از 172 تا 192ق که در منابع مذکور است، 20 سال فاصله است و این امر، کار محقق را برای تعیین دوران کودکی و آغاز جوانی شاعر که در مصر گذشته، سخت دشوار می سازد.