ابوالاسود دولی

ابوالأسود دُؤَلی (زادهٔ حدود ۱۶ قبل از هجرت/ حدود ۶۰۳ میلادی - درگذشتهٔ ۶۹ قمری/ برابر با تا ۶۸۸ میلادی در بصره) از اصحاب علی بن ابی طالب، واضع علم نحو عربی و شاعر صدر اسلام است.
طغرایی
نحو
ابوالاسود دُؤَلی در حدود سال ۱۶ قبل از هجرت متولد شد. او از قبیلهٔ کنانه بود و عالمی توانا و محدثی بزرگ به شمار می رود. وی جزو تابعین است و از اصحاب علی بن ابی طالب به شمار می رود. وی در جنگ های متعددی شرکت جست، از جمله جمل، صفین و نهروان.
در زمان خلافت علی بن ابی طالب، ابوالأسود قاضی بصره و کاتب ابن عباس بود. پس از ترک امارت بصره توسط ابن عباس و انتصاب زیاد بن ابیه به ولایت فارس و کرمان، در سال آخر خلافت علی به فرمانداری بصره منصوب شد.
ابوالأسود دؤلی را «مَلِک النّحو» (یعنی «پادشاه نحو») لقب داده اند. وی، با اشارهٔ علی بن ابی طالب، علم نحو را بنیان گذاری کرد. او همچنین اولین کسی بود که قرآن را اعراب گذاری کرد.

ابوالاَسْوَد دُؤلی ( ـ بصره ح ۶۹ق)
(ظالم بن عمر و دؤلی) شاعر و نحوی عرب. از قبیلۀ بنوبکر بن کِنانه بود، که در خلافت امام علی (ع) نام و نشانی یافت و در رکاب آن حضرت در جنگ های جمل، صفین و نهروان شمشیر زد و بنابر گزارش هایی، به ولایت بصره منصوب شد. او را پدر نحو عربی می دانند و گفته اند به فرمان امام اول شیعیان مأمور نوشتن اولین کتاب در این باره، و اعراب گذاری قرآن با نقطه های رنگین شد. مکتب نحو بصره منسوب به اوست و از طریق او به سیبویه رسیده است. سُکّاری اشعار ابوالاسود را گرد آورده است؛ این اشعار معمولاً کوتاه و فاقد اهمیت ادبی است و ارزش آن فقط در بیان دوستداری تشیع است.

ابو الاسوَد دُؤلی (۶۰۳ – ۶۸۸) زبان شناس، تابعی و فقیه عراقی در سدهٔ یکم هجری، و از یاران نزدیک علی بن ابی طالب] بود.
• «هیچ چیزی عزیزتر از علم نیست، شاهان بر مردم حکومت می کنند و عالمان بر شاهان حکمفرمایند.»ابن جماعه، تذکرة السامع والمتکلم، ص۲۶

[ویکی فقه] از شخصیت های معروف دوران صدر اسلام که تا دوران اموی در قید حیات بوده است و از یاران با وفای علی بن ابی طالب ((علیه السّلام)) به شمار می رود، چهره ای معروف به نام ابوالاسود دوئلی است.
نام کامل او ظالم بن عمرو بن سفیان بن جندل بن یعمر بن حلس بن نفاثة بن عدی بن دیل است که در سال فتح مکه به دنیا آمده است. او در زمان حیات رسول الله (صلی الله علیه و آله وسلّم) به دنیا آمد؛ اما پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم را ندید، لذا وی جز صحابه به شمار نمی رود و در زمره تابعین است. نام و نسب ابوالاسود را به چند گونه آورده اند. این چندگونگی باعث شده است که بسیاری از محققان براساس منابع، فهرست گونه ای از نام های احتمالی او یا اجدادش به دست دهند. مشهورترین نام و نسب او ظالم بن عمرو بن سفیان است. بجز ظالم، او را عثمان و عمرو نیز نامیده اند که هیچ کدام قابل اعتماد به نظر نمی رسند. نام ظالم بن سارق نیز به احتمال بسیار، بر اثر خلط با نام دیگری به وجود آمده است. وی بیشتر معروف به کنیه خود ابوالاسود دوئلی است و کمتر از نام او در تواریخ استفاده شده است.