ابوالفتح خان زند

ابوالفتح خان زند سومین و پنجمین فرمانروای دودمان زند ایران است. وی فرزند ارشد کریم خان زند بود.
دائرةالمعارف بزرگ اسلامی، مدخل «ابوالفتح خان زند»
کریم خان زند برای خود جانشینی برنگزیده بود. از همین روی در پی درگذشتش در ۱۳ صفر ۱۱۹۳ ه‍.ق. آشوب بزرگی بر سر جانشینی در گرفت. عده ای به طرفداری از ابوالفتح خان (پسر بزرگ کریم خان) و شماری دیگر به هواداری محمدعلی خان (فرزند کوچک تر کریم خان) وارد صحنه شدند. نهایتاً زکی خان زند بر رقبا چیره شد و با این که از هواداران محمدعلی خان بود، در ۱۸ صفر ۱۱۹۳ ه‍.ق. ابوالفتح خان را ابقا کرد. ولی اندکی بعد محمدعلی خان را شریک او در فرمانروایی زندیان نمود.
صادق خان زند (برادر تنی کریم خان) که والی بصره بود در پی مرگ کریم خان راهی شیراز گردید و به مقابله با زکی خان برخاست. از آن جا که خانوادهٔ بسیاری از لشکریان صادق خان در شیراز بودند، زکی خان تهدید نمود که آنان را دستگیر و شکنجه نماید. از همین رو صادق خان به سوی کرمان حرکت کرد و آن جا را به تصرف در آورد.
زکی خان که نسبت به ابوالفتح خان بدگمان شده بود او را به ظن ارتباط با صادق خان از فرمانروایی برکنار کرد و محمدعلی خان را یگانه فرمانروای زند نمود. اندکی بعد زکی خان که به قصد سرکوب علیمراد خان زند راهی اصفهان بود در ۲۸ جمادی الاول ۱۱۹۳ ه‍.ق. کشته شد و ابوالفتح خان بار دیگر به فرمانروایی رسید.

ابوالفتح خان زند (۱۱۶۹ـ۱۲۰۱ق)
پادشاه (حک: به تناوب ۱۱۹۳ـ۱۱۹۴ق) سلسلۀ زندیه. فرزند کریم خان زند بود. پس از مرگ پدر به پادشاهی رسید، اما قدرت اصلی در دست زَکی خان، برادر ناتنی کریم خان، بود. پس از مدتی زَکی خان، وی را از پادشاهی خلع کرد و محمدعلی خان را به تخت نشاند، ولی با کشته شدن زَکی خان، ابُوالْفَتح خان بار دیگر به پادشاهی رسید و چندی به استقلال حکومت کرد. پس از مدتی نسبت به صادق خان، عموی دیگرش، بدبین شد و او را از مداخله در امور کشور منع کرد، ولی با وساطت بزرگان حکومت، از او خواست به دربار برگردد و صادق خان هم نپذیرفت. بزرگان حکومت و رؤسای ایلات و فرماندهان سپاه به صادق خان پیوستند و با حمله به ارگ، ابوالفتح خان را دستگیر و زندانی کردند. در ۱۱۹۶ق که علیمرادخان شیراز را فتح کرد، اکبرخان، پسر زَکی خان، دستور داد تا ابوالفتح خان را کور کردند. ابوالْفَتح خان تا آخر عمر در زندان به سر برد. مدت سلطنت وی حدود سه ماه بود. وی در شیراز درگذشت و در شاه چراغ دفن شد.