کاست

کاسْت نوعی نظام اجتماعی است. در این نظام مزایای اجتماعی بر اساس نقش های انتسابی توزیع می شود. در نظام کاسْت، افراد عضو در رتبه های مختلف، حق گذر به رتبه های دیگر را ندارند و باید شرایط ویژه ای را در رفتار و اعمال خود و رابطه با اعضای رتبه های دیگر رعایت کنند. کاسْت، انتساب سالاری است و ضدّ شایسته سالاری است.
ورن (هندوئیسم)
درون همسری
کاسْت برپایهٔ گزارش یونیسف و دیدبان حقوق بشر ۲۵۰ میلیون نفر را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار داده است.
نخستین نظام کاست در بین نژاد آریایی هند وجود داشته است. برهمن ها (روحانیون مذهبی)، راجپوت و کشاتریا (جنگ آوران)، ویس ها (پیشه وران)، شودراها (اسیران و بردگان) و پاری ها (نجس ها یا دراویدی ها) رتبه های این نظام کاست بودند.
در دین هندو، این طبقه بندی در وداها آمده است و مردم در هر یک از این طبقات که به دنیا بیایند نباید به شغل افراد طبقۀ دیگر وارد شوند و نیز اجازه ندارند که با افراد طبقۀ دیگر ازدواج کنند.طبق آموزه های دین هندو، اعمال و رفتار ما و کارمایی که در این جهان گردآوری می کنیم تعیین می کند در زندگی بعدی در کدام طبقه قرار گیریم.

کاسْت (caste)
(از ریشۀ پرتغالیِ casta به معنی «نژاد») نظام های قشربندی اجتماعی تقسیم کنندۀ جامعه به گروه هایی مجزا، براساس ازدواج، تبار و شغل. نظام کاستی در آسیای جنوبی بسیار رایج است، اما در برخی از جوامع دیگر مثل مالی و روآندا، و در گذشته، در مناطقی چون ژاپن و افریقای جنوبی، و نیز در بین نَچِزها دورۀ تبعیض نژادی وجود داشته است. ریشۀ نظام کاستی در جوامع هندو به عصر باستان می رسد. در سنّت هندی، جامعه به چهار وَرنَه (طبقۀ اجتماعی و، در اصل، به معنی رنگ، با اشاره به رنگ جامگان هر کاست) تقسیم می شود که عبارت اند از برهمن ها (روحانیان)، کشتریه ها (بزرگان و جنگجویان)، ویشهها (بازرگانان و کشاورزان) و شودرهها (خدمه). به این چهار کاست، گروه پنجمی نیز اضافه می شود که هاریجانها (نجس ها) هستند. زیرگروه های هر کاست را جتی می نامند. شمار این جتی ها بیش از ۳ هزار است و هریک شغل و حرفه ای خاص دارد. در باورهای هندو، دارما، یا راه مقدس در زندگی انسان ها، نه فقط به مرحلۀ زندگی (آشرمه) هر مرد و زنی، بلکه به کاست آن ها بستگی دارد. هرکس موظف است از قوانین کاستی که در آن زاده شده است تبعیت کند و با این کار از قوانین زاده شدن مجدد خود نیز پیروی کرده است. به همین دلیل، هندوها عقیده دارند که هرکس باید صرفاً با افراد هم کاست خود درآمیزد و ازدواج کند. عضویت افراد در هریک از جتی ها امری مادرزاد است و امکان تغییر جتی به طرف پایین یا بالا بسیار اندک است. تنها حالت چنین تغییری زمانی است که زنی با برخورداری از جهیزیه ای بسیار بزرگ اجازه می یابد با فردی از کاست بالاتر از خود ازدواج کند. هر جتی، همان گونه که شغلی خاص داشت، از نظام ویژه ای نیز از لحاظ حقوقی و ارث گذاری برخوردار بود که به آن جاجمانی گفته می شد. هندوها اعتقاد داشتند که هریک از کاست ها دارای «جوهرهایی خاص»اند (این جوهرها به نظر آنان در اجزایی از بدن مثل مو، عرقِ تن، آب دهان و سایر ترشحات کالبدی وجود دارد و ممکن است از راه غذا و آب از یک فرد به فرد دیگر منتقل شوند). این جوهرها نباید از طریق آمیزش اعضای کاست ها با یکدیگر، آلوده شوند. برای جلوگیری از این امر، اعضای کاست باید برخی از رسوم را رعایت کنند؛ مثلاً از بعضی عادت های غذایی یا از روش هایی خاص در پوشاک تبعیت کنند، شغل خاصی را که به کاست خودشان تعلق دارد اختیار کنند و تنها در درون کاست خود ازدواج کنند. هندوها اعتقاد داشتند که اگر قوانین کاست خود (و دقیق تر، قوانین جتی خود) را رعایت کنند، در تولد مجددشان در کاست بالاتری زاده خواهند شد و اگر فردی بتواند وظایف خود را به بهترین شکل به انجام برساند، ممکن است حتی از چرخۀ زایش های پی درپی نجات یابد و به خداوند بپیوندد. در سنت هندو، این باور وجود دارد که چهار کاست اصلی از چهار اندام پوروشا(خداوند خالق) سرچشمه گرفته اند که به ترتیب عبارت اند از سر، بازوان، ران ها و پاها. برهمنان، که در رأس نظام کاستی قرار دارند، واسطۀ میان جهان انسانی و جهان الهی پنداشته می شوند و خالص ترین کاست به حساب می آیند. برعکس، هاریجان به معنای «کودکان خدا»، نامی که گاندی بر آن ها گذاشت در پایین ترین ردۀ این نظام قرار گرفته اند. آنان احتمالاً ساکنان بومی سرزمین هند پیش از ورود اعضای کاست های دیگر بوده اند. به این افراد نام های دیگری چون کاست های سلسله مراتبی، طبقۀ محروم و یا نجس ها نیز می دهند. نجس ها کثیف ترین و حتی توهین آمیزترین کارها را انجام می دهند، کارهایی مثل حمل کود، زباله کشی، شستن آبریزگاه ها و ...؛ کارهایی که تماس با آن ها و حتی نگاه به آن ها از نظر دیگران اسباب نجسی و ناپاکی است. مردم عادی به نجس ها به عنوان نژادی متفاوت نگاه می کنند و معتقدند که آنان باید جدا از سایر جتی ها زندگی کنند. اِعمال تبعیض در مورد نجس ها پس از استقلال هند در ۱۹۴۷ غیرقانونی اعلام شد، اما در واقعیت همچنان باقی مانده است. در سال های اخیر، ایجاد مشاغل متعدد در بخش های اقتصادی جدید، که از کنترل کاست ها خارجند، سبب شده است که رابطۀ بین کاست ها و شغل افراد، به ویژه در شهرها، به شدت تضعیف شود. البته هنوز اکثر هندوها با ازدواج های بین کاستی، که روبه افزایش است، مخالفند. امروزه معیارهای دیگری چون تحصیلات، شغل و درآمد در ازدواج اهمیت یافته اند. با این وصف، از آغاز استقلال هندوستان تاکنون، نظام کاستی همواره خود را با روش هایی متفاوت نوسازی کرده و تداوم داده است. مهم ترین این روش ها ایجاد سهمیه های کاستی برای استخدام کارمندان در اداره های دولتی، و بسیج اعضای کاست برای رأی دادن به هم کاستی هایشان در انتخابات دموکراتیک است.