جذوات و مواقیت

wikijoo: جذوات_و_مواقیت

wikifeqh: ملا علی نوری منتشر شده است. جذوات مهم ترین و مبسوط ترین اثر فارسی میر داماد است. تصحیح و تحقیق کتاب توسط علی اوجبی انجام شده است..
گویا مشاهیر علمای هند با این شبهه مواجه شده بودند که چرا هنگام تجلی حضرت حق، کوه طور بسوخت، اما پیکر حضرت موسی نسوخت؟ برای یافتن پاسخ به مهد دانش و حکمت مهاجرت کرده و از شاه عباس استمداد جستند. به فرمان شاهی، میر داماد مأمور شد تا به ازاله شبهه بپردازد. اگرچه جذوات پاسخ نامه ای مفصل به چرایی اختصاص تجلی حق بر حضرت موسی است، درعین حال تفسیری حکمی بر آیه شریفه 143 سروه اعراف و نیز اثری مفصل و مبسوط در علم حروف، اعداد و اوفاق نیز بشمار می رود؛ زیرا در نیم پایانی کتاب، وی از رابطه حروف و اعداد با عالم هستی و اسرار و لطایف حروف برای حل شبهه یادشده، بسیار بهره برده است.
مباحث کتاب، مشتمل بر پیشگفتار مصحح، مقدمه تفصیلی مصحح، مقدمه مصنف و متن کتاب ـ مشتمل بر دوازده جذوه (جذوات) و سی وپنج میقات (مواقیت) - است.
در وجـه تـسمیه ایـن کتاب به «جـذوات و مـواقیت»، گفتنی است که جـذوات، جـمع «جذوه» به معنی اخگر و پاره آتش است و مواقیت جمع «میقات»، به معنی وعده گاه؛ که اولی در آیـه 29 سـوره قصص: «... لعلی آتیکم منها بخبر أو جـذوة مـن النّار لعـلّکم تـصطلون» و دومـی در آیات متعدّدی، از جمله آیـه 143 سوره اعراف: «و لمّا جاء موسی لمیقاتنا و کلّمه ربّه قال ربّ أرنی أنظر إلیک... » ذکر شـده اسـت و انتخاب این عنوان برای کتاب، بـا در نـظر گـرفتن انـگیزه تـصنیف آن (پاسخ به سـؤال عـلمای هند در خصوص اینکه چرا به هنگام تجلّی خدا بر کوه، کوه متلاشی شد، امّا به مـوسی آسـیبی نـرسید؟) نشان از ذق لطیف و قریحه خوش میر داماد دارد.
پیـچیده گویی و دشوارنویسی در تمامی آثار میر داماد که نابغه زمان و نادره دوران خویش بوده است، جریانی عامّ و شامل دارد. او مـعتقد بود که معارف عقلی و حکمی فراتر از آن است که دست هرکس بدانها برسد و از آن بیم داشت که نااهلانی بدانها رو آرنـد و بـر اثـر غموض و دشواری بیش از حدّ نکته ها و دقایق فلسفی و علمی، از عهده فهم آنـها بـرنیایند و سر دشمنی و ناسازگاری و تکفیر و تفسیق و رمی به الحاد و زندقه بردارند. فلذا باید حتّی تعابیر و اصطلاحاتی خـاصّ پدیـد آورد و بـه زبان روز باید کدگذاری کرد تا از دسترس نامحرمان مصون و محفوظ ماند.
نثر او به ویژه در آثار علمی اش نثری منحصربه فرد است. نثر او دارای ویژگی های خاص است. این ویژگی ها به قدری است که حتی برخی او را صاحب سبک دانسته اند... میر چه در ناحیه مفردات و واژگان و چه در ناحیه ترکیب و ساختار جملات به گونه ای خاص عمل می کرد. از واژگان نامأنوس و غریب بسیار بهره می برد و حتی خود دست به جعل لغات می زد. عبارات فارسی و عربی را در هم می آمیخت. در زمینه ترکیب و ساختار عبارت ها نیز گاه از قواعد معمول عدول می کرد و اندیشه های خویش را در قالب های فراتر از قید و بندهای معمول ادبی القا می نمود و همین باعت شده بود تا نثر وی نثری متکفلانه و آمیخته با تعقید و پیچیدگی های خاص باشد.