تاریخ وصاف

تاریخ وَصّاف (نام دیگر: تجزیة الامصار و تزجیة الاعصار) از قدیمترین منابع دربارهٔ دوره ایلخانان، به زبان فارسی و نوشته شرف الدین عبداللّه شیرازی است.
الف. تاریخ عمومی: تاریخ مصر، شام، چین و هند.
ب. تاریخ ایران: ایلخانان مغول از هلاکو تا ابوسعید.
ج. تاریخ های محلی: فارس و همسایگان.
به گفته وصاف، کتاب او دنباله تاریخ جهانگشای است و عطاملک جوینی در همه حال ممدوح اوست.وصاف در ۶۹۹ق به نوشتن تاریخ خود پرداخت و بخشی از آن را در ۷۰۲ق در شام به آگاهی و نگاه غازان خان رساند و در ۷۱۲ق در سلطانیه چهار بخش نخست این اثر را به الجایتوخان تقدیم کرد. بخش پنجم آن در ۷۱۶ق (۱۳۲۶م) به پایان رسید.
وصّاف ضمن شرح وقایع تاریخی، اشعاری به عربی یا فارسی آورده که غالباً سروده خود اوست. تاریخ وصاف یکی از دشوارترین و به عبارتی متکلفانه ترین متون نثر فارسی است. اطناب جمله های وصاف به سبب زیاده روی در بهره گیری از ادبیات عرب مانع از درک درست مفاهیم و محتوی نوشته هایش شده است. به همین خاطر برای فهم آن آثاری چون: حل مشکلات تاریخ وصاف، شرح شواهد تجزیة الامصار، شرح ترکی تاریخ وصاف، تحریر تاریخ وصاف و گزیده های آن پدید آمده است. به گفته شرف الدین شیرازی کتاب او ترکیبی از اطناب (درازگویی) و ایجاز (پیراسته نویسی) است. نویسنده مدعی است تا پیش از او کسی نتوانسته است چنین کاری را انجام دهد و او آغازگر راه است.
محتوای تاریخ وصاف را به سه بخش عمده می توان تقسیم کرد:

تاریخِ وَصّاف
(یا: تجزیةالامصار و تزجیةالاعصار) کتابی در تاریخ ایلخانیان به فارسی، نوشتۀ شهاب الدین (شرف الدین) عبدالله شیرازی معروف به وصّاف الحضرة (۶۶۳ـ۷۳۰ق). وی در ۶۹۷ق به تألیف کتاب پرداخت و در ۷۰۲ق بخشی از آن را به غازان خان و بخشی دیگر را در ۷۱۲ق به اُلجایتو تقدیم کرد. تاریخ وصّاف که دنبالۀ تاریخ جهانگشای جوینی است مشتمل بر یک مقدمه و پنج جلد در شرح رویدادهای حکومت ایلخانان، از مرگ مُنکوقاآن تا اواسط سلطنت ابوسعید بهادر، یعنی ۷۲۳ق، است مؤلف در پایان جلد چهارم بخشی از تاریخ جهانگشای جوینی را آورده که مشتمل است بر رویدادهای قبایل مغول و تاتار و خلاصه ای از تاریخ حکومت خوارزمشاهیان و سلطان جلال الدین خوارزمشاه. این کتاب نخست در ۱۲۶۹ق به اهتمام محمدمهدی ارباب اصفهانی در بمبئی چاپ سنگی شد. در ۱۲۷۲ق فون هامر پور گشتال بخش اول آن را به آلمانی ترجمه و در وین منتشر کرد. شارل ریویز آن را خلاصه کرد و همراه با ترجمه هامرپورگشتال به چاپ رساند. تاریخ وصّاف بارها در ایران و پاریس و بیروت چاپ شده است. عبدالمحمد آیتی روایت جدیدی از این کتاب را با عنوان تحریر وصّاف در تهران به چاپ رساند (ویرایش دوم، ۱۳۷۲). نثر تاریخ وصاف متکلف و مسجّع و سرشار از عبارت پردازی و ذکر مترادفات و افراط درآوردن اخبار و اشعار عربی و آیات قرآنی است و اشعاری به عربی یا فارسی آورده که غالباً سرودۀ خود اوست.

[ویکی فقه] تاریخ وصّاف (یا تجزیة الامصار و تزجیة الاعصار)، از قدیم ترین منابع در باره دوره ایلخانان، به فارسی، نوشته شهاب الدین (یا شرف الدین) عبداللّه شیرازی است.
وی به وصّاف الحضره مشهور بود و شرف شیرازی تخلص می کرد.
عبداللّه در ۶۶۳ در شیراز زاده شد و در همان شهر به تحصیل علم و ادب پرداخت و بعد ها به خدمت دیوانی درآمد.
پدرش، فضل اللّه عزالدین، در ۶۹۸ در قحطی فارس درگذشت.
او در زُمره نزدیکان خواجه صدرالدین احمد خالدی زنجانی ملقب به صدرجهان، وزیر غازان خان، و خواجه رشیدالدین فضل اللّه، مؤلف جامع التواریخ، و خواجه سعدالدین محمود ساوجی درآمد.

زمان تألیف تاریخ وصاف
وصّاف در ۶۹۷ به تألیف کتاب خود پرداخت.
در ۱۳ رجب ۷۰۲ در عانَه، خواجه رشیدالدین فضل اللّه و سعدالدین ساوجی، او را به غازان خان (حک: ۶۹۴ـ۷۰۳) معرفی کردند و وصّاف بخشی از کتابش را به غازان خان تقدیم کرد.
او بخش دیگر اثر خود را در محرّم ۷۱۲ به الجایتو (حک: ۷۰۳ـ۷۱۶) عرضه کرد و الجایتو او را نواخت.

تاریخ وصاف دنباله تاریخ جهان گشای
به گفته وصّاف، کتاب وی دنباله تاریخ جهان گشای است و عطاملک جوینی در همه حال ممدوح اوست.

محتوای تاریخ وصاف
...