بانکی پور

مختصات: ۲۵°۳۶′۴۲٫۰۴″ شمالی ۸۵°۷′۴۴٫۸۶″ شرقی / ۲۵٫۶۱۱۶۷۷۸°شمالی ۸۵٫۱۲۹۱۲۷۸°شرقی / 25.6116778; 85.1291278بانکی پور (به انگلیسی: Bankipore) منطقه ای در پتنه از ایالت بهار هند. در سابق شهرکی بود در حاشیه غربی آن شهر و در منابع اسلامی عظیم آباد خوانده شده است. بنای عمده بانکی پور سیلوی عظیمی است که به شکل کندوی زنبور عسل ساخته شده است. این بنا را وارن هیستینگز (به انگلیسی: Waren Hastings) پس از قحطی سال ۱۱۸۳ برای ذخیره غلات احداث کرد. اهمیت و شهرت بانکی پور در مجامع شرق شناسی به دلیل کتابخانه مهم آن است، که مجموعه بسیار خوبی از نسخه های فارسی و عربی دارد و برخی از این نسخه ها بسیار نادر و کمیاب است. این کتابخانه که عنوان رسمی آن در وقفنامه سال ۱۳۰۸ معادل ۱۸۹۱ میلادی «کتابخانه ملی شرق شناسی پتنه» (به انگلیسی: The Patna Oriental Public Library) است، به نام مؤسس آن «خدابخش» نیز خوانده می شود.Khuda Bakhsh Oriental Library
مولوی خدابخش (۱۹۰۸-۱۸۴۲) که حرفه اصلیش وکالت دادگستری بود در چهپره در ایالت بهار می زیست و تمامی عمرش را صرف گردآوری کتابهای خطی کرد. این کتابها از مراکز قدیمی فرهنگ اسلامی، مانند قاهره و دمشق و بیروت و مراکز دیگر در عربستان و مصر و ایران، گردآوری شد. لرد کرزن (Lord Curzon) حکمران کل هندوستان (۱۹۰۵-۱۸۹۹)، سر ادوارد دنیسن راس (به انگلیسی: Sir Edward Denison Ross) را مأمور تنظیم این کتابخانه و تهیه فهرست آن کرد که تا کنون ۳۴ مجلد از آن منتشر شده است.
همکاران دنیسن راس در این کار، عبدالمقتدر، عظیم الدین احمد، عبدالحامد و مسعود عالم ندوی، دانشمندان مسلمان هندی بوده اند. علاوه بر فهرست ۳۴ جلدی، فهرست مختصری در ۷ جلد نیز منتشر شده است. در حال حاضر شمار کتاب های خطی و چاپی و مجلات و میکروفیلم ها و نسخه های عکسی به ۱۴۶۷۰۴ عدد می رسد. از آن میان تعداد نسخه های خطی فارسی ۸۵۷۶، عربی ۷۳۶۵ و اردو ۱۴۳۵ است. نگارگریهایی ارزشمند به سبک های ایرانی و آسیای مرکزی و تیموری و راچپوت نیز در این کتابخانه موجود است.
دانشنامه جهان اسلام، ب ۲، تهران، ۱۳۷۵: شابک ‎۹۶۴-۴۴۷-۰۰۲-۸

نام حومۀ غربی شهر پاتنادر ایالت بیهار، در هند. این شهر در ساحل راست رود گنگواقع شده است و به همین علت بانکیپور، به معنی شهر ساحل رود، خوانده می شود. در حفاری های انجام شده در این شهر آثاری از کاخ آشوکا، پادشاه هند در قرن ۳ ق، کشف شد که نشان از پیشینۀ باستانی بانکیپور دارد. شهرت این شهر به سبب داشتن کتابخانۀ بانکیپور است که از مراکز مهم پژوهشی در شبه قارۀ هند به شمار می رود و به کوشش بهادرخان مولوی خدابخش تأسیس شد. او همچنین نسخ خطی کتابخانه های شخصی و عمومی هند را که پس از شورش ۱۸۵۷ در حال خارج شدن از هند و یا نابودشدن بودند، خریداری کرد و به مجموعه کتابخانۀ مزبور افزود. نیز ← کتابخانۀ شرق شناسی خدابخش

[ویکی فقه] بانکیپور، منطقه ای در پَتْنَه از ایالت بهار هند است.
در سابق شهرکی بود در حاشیه غربی آن شهر و در منابع اسلامی عظیم آباد خوانده شده است.
بنای عمده بانکی پور سیلوی عظیمی است که به شکل کندوی زنبور عسل ساخته شده است.
این بنا را وارن هیستینگز پس از قحطی سال ۱۱۸۳ برای ذخیره غلات احداث کرد.

کتابخانه بانکی پور
اهمیّت و شهرت بانکی پور در مجامع شرق شناسی به دلیل کتابخانه مهم آن است، که مجموعه بسیار خوبی از نسخه های فارسی و عربی دارد و برخی از این نسخه ها بسیار نادر و کمیاب است.
این کتابخانه، که عنوان رسمی آن در وقفنامه مورخ ۱۳۰۸/۱۸۹۱ «کتابخانه ملی شرق شناسی پتنه» است، به نام مؤسس آن، «خدابخش» نیز خوانده می شود.
مولوی خدابخش (۱۲۵۹ـ۱۳۲۶/۱۸۴۲ـ ۱۹۰۸)، که حرفه اصلیش وکالت دادگستری بود، در چهَپْره در ایالت بهار می زیست و تمامی عمرش را صرف گردآوری کتابهای خطی کرد.
این کتابها از مراکز قدیمی فرهنگ اسلامی، مانند قاهره و دمشق و بیروت و مراکز دیگر در عربستان و مصر و ایران، گردآوری شد.
لرد کُرزن، حکمران کل هندوستان (۱۸۹۹ـ۱۹۰۵)، سر ادوارد دنیسن راس را مأمور تنظیم این کتابخانه و تهیه فهرست آن کرد که تاکنون ۳۴ مجلد از آن منتشر شده است.
همکاران دنیسن راس در این کار، عبدالمقتدر، عظیم الدین احمد، عبدالحامد و مسعود عالم نَدْوی، دانشمندان مسلمان هندی بوده اند.
علاوه بر فهرست مفصل ۳۴ جلدی، فهرست مختصری در ۷ جلد نیز منتشر شده است.
در حال حاضر شمار کتابهای خطی و چاپی و مجلات و میکروفیلمها و نسخه های عکسی به ۷۰۴، ۱۴۶ می رسد.
از آن میان، تعداد نسخه های خطی فارسی ۵۷۶، ۸، عربی ۳۶۵، ۷ و اردو ۴۳۵، ۱ است.
نگارگریهایی ارزشمند به سبکهای ایرانی و آسیای مرکزی و تیموری و راجپوت نیز در این کتابخانه موجود است.

منبع
دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بانکیپور»، شماره۳۸۳.
...