وزارت آموزش و پرورش. وزارتخانه ای با هدف تعلیم و تربیت همۀ افراد کشور و فراهم آوردن امکانات آموزشی با توجه به آخرین پیشرفت ها و دستاوردها در روش های تعلیم و تربیت و با درنظرگرفتن نیازهای آموزشی کشور. سازمان های وابسته به این وزارتخانه عبارت اند از سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، سازمان نوسازی و توسعه و تجهیز مدارس کشور، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، انجمن اولیا و مربیان ایران، و نهضت سوادآموزی. تأسیس وزارتخانۀ خاص علوم یا معارف که پایه گذار آن میرزا تقی خان امیرکبیر بود، در سلطنت ناصرالدین شاه قاجار به دست علی قلی میرزا اعتضادالسلطنه انجام شد که در ۱۲۷۴-۱۲۷۵ق رئیس دارالفنون و وزیر علوم شد. در واقع تأسیس دارالفنون نخستین گام در زمینۀ پذیرش مسئولیت آموزش و پرورش توسط دولت بود، اما آغاز دخالت دولت در امر تعلیم و تربیت به طور دقیق و منظم، بعد از مشروطیت و تدوین قوانین تشکیلاتی فرهنگ، قانون اساسی معارف و قانون شورای عالی معارف است. در ۱۳۲۸ «قانون اداری وزارت معارف» تصویب و به موجب آن «وزارتخانۀ علوم و معارف» تأسیس شد و آموزش و پرورش کشور را با ریاست یک وزیر، از ابتدایی تا عالی زیر نظر گرفت. وزیر فرهنگ عضو هیئت دولت بود و در برابر نخست وزیر، مجلس سنا و شورا مسئولیت داشت. در دورۀ
پهلوی بارها برنامه و نظام آموزشی، سازمان مدرسه ها و دانشگاه ها دستخوش تغییرهایی شد. بین سال های ۱۳۴۰ـ۱۳۴۵ نام وزارتخانه از وزارت فرهنگ به وزارت آموزش و پرورش تغییر کرد. نیز در ۱۳۴۵ دگرگونی مهمی در نظام آموزش و پرورش پدید آمد؛ آموزش و پرورش پیش از دانشگاه به سه دورۀ ابتدایی، راهنمایی تحصیلی و متوسطه تقسیم شد که تا به امروز ادامه دارد. هم اکنون مهم ترین وظایف وزارت آموزش و پرورش عبارت اند از تأسیس و تجهیز آموزشگاه ها و تهیه و تنظیم مقررات آموزشی برای آموزش های عمومی تا سطح پایان دورۀ متوسطه؛ تأسیس و تجهیز مدارس عالی با موافقت وزارت فرهنگ و آموزش عالی؛ تهیه و تنظیم طرح های سوادآموزی بزرگسالان و اجرای برنامه های مربوط و همکاری با نهضت سوادآموزی؛ تعیین ارزش و اعتبار گواهینامه های تحصیلی داخلی و خارجی تا سطح متوسطه، و همچنین مدارس عالی تحت نظارت آن وزارتخانه؛ جلب همکاری مؤسسه های آموزشی بین المللی و مؤسسه های داخلی در مسائل مربوط؛ صدور مجوز تأسیس مدارس غیرانتفاعی و نظارت بر آن ها، و بالاخره تهیه و تدوین و چاپ کتاب های درسی و کمک آموزشی برای کلیۀ مقاطع تحصیلی.
