ابزی پروری

آبزی پروری یا آکوا کالچر ( به انگلیسی: aq·ua·cul·ture ) عبارت است از پرورش انواع مختلف آبزیان جانوری و گیاهی در محیط های آبی می باشد.
همان گونه که کشاورزی عبارت است از تولید، عمل آوری و عرضه محصولات حاصله از کشت و زرع بر روی زمین، کشتاب ورزی نیز شامل تولید، عمل آوری و عرضه تولیدات غذایی حاصله در محیط های آبی است. به طور کلی می توان گفت که آبزی پروری شامل پرورش و تولید انواع آبزیان خوراکی، زینتی، دارویی و صنعتی در آبهای شور، نیمه شور، و شیرین است. معمولا به پرورش آبزیان در آب دریا آبزی پروری دریایی ( Mari culture ) گفته می شود.
اهمیت آبزی پروری
آبزی پروری یکی از ساده ترین و اقتصادی ترین راه های تولید پروتئین حیوانی است، زیرا:
1. می دانیم که به رغم وجود آب کافی در برخی از مناطق کشور، کیفیت زمین و خاک به گونه ای است که برای کشاورزی مناسب نیست. بهره گیری از بسیاری از این زمین ها، برای آبزی پروری، عملی است.
2. میزان تبدیل غذا به گوشت در آبزیان به مراتب بیشتر از سایر جانوران پرورشی است. آبزیان پرورشی جزء جانوران خونسرد هستند که درجه حرارت بدن آنها تابع گرمای محیط است و بر خلاف پرندگان و پستانداران، نیازی به صرف انرژی برای ثابت نگه داشتن درجه حرارت بدن خود ندارند. در واقع آبزیان در مقایسه با دام و طیور، مقدار بیشتری غذای مصرفی خود را می توانند تبدیل به گوشت کنند.
3. برخی از آبزیان پرورشی می توانند برای تامین نیازهای غذایی خود از مواد آلی پوسیده، مازاد غذایی انسان، و از همه مهمتر، تک سلولی های گیاهی و جانوران ریز آبی استفاده کنند. تولیدتک سلولیهای گیاهی ( فیتوپلانکتونها ) ، وجانوران ریزآبی ( زئوپلانکتونها ) به راحتی از طریق دادن کود حیوانی یا کود آلی به آب انجام می گیرد.
4. بسیاری از منابع غذایی که در حال حاضر، به دلایلی نمی توانند مورد مصرف غذایی آبزیان یک منطقه قرار می گیرند، می توانند برای تولید برخی از آبزیان پرورشی مصرف شوند. برای مثال از پلانکتونهای گیاهی مناطق جزر و مدی دریاهای جنوب می توان برای پرورش انواع مناسب صدف های پرورشی استفاده کرد.
5. در بسیاری از موارد در پرورش آبزیان، می توان از آب به صورت عبوری استفاده کرد، بدون اینکه افت چشمگیری در میزان آن ایجاد شود. برای مثال برای پرورش انواع ماهی های سرد آبی مثل ماهی قزل آلا، از آب به صورت عبوری استفاده می شود و پس از گذشتن از کانال های پرورشی، می توان از آن برای کشاورزی استفاده کرد. بدیهی است که چنین آبی، با توجه به مواد غذایی که از طریق مواد دفعی ماهی ها به آن افزوده می شود، و یا مازاد مواد غذایی آن، برای کشاورزی مناسب تر است، اگر چه ممکن است برای مصارف انسانی و یا صنعتی نامناسب بوده و نیاز به پالایش داشته باشد.
6. میزان بهره برداری از آبزیان پرورشی در واحد سطح معمولا از تولیدات کشاورزی بیشتر است. در هر هکتار استخر آبزیان گرم آبی با توجه به مدیریت مناسب می توان سالانه 3 تا 8 تن برداشت نمود. برای ماهیان سرد آبی این مقدار ممکن است 10 تا 15 کیلوگرم در متر مربع باشد.
7. پروتئین آبزیان در مقایسه با سایر پروتئین های حیوانی، پر ارزش تر ، مفید تر و قابل هضم تر ا ست.
8. بسیاری از منابع آبی وجود دارند که بلا استفاده مانده اند و از آنها می توان برای تولید ماهی یا سایر آبزیان استفاده کرد، بدون اینکه تغییر کمی یا کیفی چشمگیری در آنها به وجود آید. در سطح کشور به خصوص در استانهای شمالی تعداد آبگیرهایی که از آنها استفاده های غیر از برداشت آب برای کشاورزی صورت نمی گیرد فراوان اند.
هدفهای آبزی پروری
1 - تولید و تامین قسمتی از نیازهای پروتئینی
2 - باز سازی و افزایش ذخایر آبزیان ارزشمند دریایی و رودخانه ای
3 - معرفی و جابجایی گونه های مناسب ( آوردن گونه های مناسب پرورشی از سایر کشورها و یا نقل و انتقال گونه های موجود از محلی به محل دیگر برای پرورش )
4 - تولید ماهی برای صید ورزشی ( صید ماهی با قلاب )
5 - تولید طعمه برای صیدهای تجارتی
6 - تولید ماهی و سایر آبزیان برای نگهداری در آبزی گاهها ( آکواریوم )
7 - گرفتن مواد آلی موجود در آب فاضلاب ها پس از تصفیه آنها
8 - تولید مواد دارویی
9 - تولید مواد زینتی
10 - تولید غذای زنده برای آبزیان پرورشی با ارزش
احتیاج به آبزی پروری
طبق برآورد سازمان خواروبار و کشاورزی جهانی فائو ( FAO ) به طور میانگین، هر نفر در روز نیاز به 70 گرم پروتئین دارد که بایستی حدود 21 گرم آن از منابع حیوانی تامین شود. گوشت قرمز، گوشت سفید ( شامل طیور و آبزیان ) ، و فرآورده های شیری تنها منابع تامین پروتئین حیوانی مورد نیاز انسان هستند.
غذای مورد نیاز انسان به طور طبیعی از 3 منبع تامین می شود. این منابع عبارتند از:
کشاورزی، دامپروری و صید. کشاورزی با توجه به محدود بودن زمین های مناسب و نبودن آب کافی به طور کلی محدود است و در نهایت توان افزایش آن همگام با افزایش جمعیت نیست. دامپروری هم به همین منوال است.
پس در آینده چگونه می توان شکم های گرسنه میلیاردها نفر جمعیت رو به ازدیاد زمین را سیر کرد ؟ بدیهی است که بشر می تواند با پیشرفت تکنولوژی، میزان تولید در واحد سطح را افزایش دهد، ولی به هر حال این افزایش ها، جوابگوی نیازها نخواهند بود.
در چند دهه اخیر انسان به این نتیجه رسیده است که کشتاب ورزی می تواند تا حدی چاره ساز باشد، زیرا با این روش می توان تولیدی فراتر از محصولات فعلی کشاورزی، دامپروری و صید را تامین کرد. همان گونه که قبلا اشاره شد، در کشتاب ورزی می توان از توانها و امکاناتی استفاده کرد که برای کشاورزی و دامپروری مناسب نیستند.
کشور ما با داشتن بیش از 2700 کیلومتر مرز آبی و منابع زیاد و قابل استفاده آبهای داخلی، که متاسفانه قسمت چشمگیری از آن بدون اینکه مورد بهره برداری قرار گیرد، از مرزها خارج می شود، می تواند جزء کشورهای مهم جهان در زمینه کشتا . . .