پارینه سنگی زبرین

پارینه سنگی زبرین یا عصر سنگ پسین(Upper Paleolithic یا Late Stone Age) سومین بخش از عصر پارینه سنگی است که از حدود ۵۰ هزار سال تا ۱۰ هزار سال پیش رخ داده است. پایان پارینه سنگی زبرین هم زمان با تغییرات زمین شناختی خاتمه پلیستوسن و آغاز هولوسن است. این دوره تقریباً دربردارنده عصر تجدد رفتاری (Behavioral modernity) انسان خردمند است. در این دروه انسان خردمند در سراسر اوراسیا و استرالیا گسترش می یابد و همزمان انقراض نئاندرتال ها رخ می دهد. در اواخر این دوره، انسان وارد قاره آمریکا می شود.
ویکی پدیای انگلیسی
در دیرین مردم شناسی و باستان شناسی دوره ای است که از تقریباً ۴۰۰۰۰ سال پیش آغاز می شود و طی آن ابزارهای سنگی و چوبی تخصصی تر و پیچیده تری ساخته و فرهنگ های گوناگونی ایجاد می گردد. این دوره تا پایان آخرین عصر یخبندان در حدود ۱۰ هزار سال پیش ادامه می یابد. تحول فرهنگی این دوره را به گسترش انسان خردمند در اوراسیا نسبت می دهند. این تحول انسان شناختی بین ۵۰ هزار تا ۴۰ هزار سال پیش رخ داده است. پراکندگی وسیع انسان خردمند، مستقیم یا غیرمستقیم، بر افول فرهنگ دیرپای نئاندرتال ها مؤثر بوده است. وضعیت انسان خردمند در منطقه زاگرس در ایران در توضیح این گذار از پارینه سنگی میانی به پسین در آسیای جنوب غربی اهمیت مطالعاتی زیادی دارد.
در آفریقا، توسعه ابزارهای تیغه ای چندهزاره زودتر رخ داده بود و مرز پارینه سنگی میانی و پارینه سنگی پسین واضح نیست. پارینه سنگی پسین، به طور خاص، محدود به اروپا و تا حدی غرب آسیا و شمال شرق آفریقا می شود. طی این تحول ساخت تیغه ها (blade) و (burin) سنگی و استخوانی جایگزین تراشه های سنگی موستری شد. همچنین زمان بندی در بهره برداری از منابع و احتمالاً فرایند ذخیره سازی گوشت پدیدار شد. همچنین، اشیا و نگاره های تزیینی ایجاد شد و مواد خام همچون سنگ و عاج در مسافت های طولانی تجارت می شد که نشان دهنده پیدایش جوامعی با سازماندهی پیچیده تر بود. ساخت مجسمه، نقاشی، حجاری و دیگر شیوه های ابداع نمادها آغاز شد. بعد از ۲۰ هزار سال پیش، در خاتمه این دوره ساخت ابزارهای ریزتراشه ای(microlithic) توسعه یافت و تمرکز بر منابع در ابعاد کوچک شکل گرفت.