زمین شناسی ایران به مطالعه واحدهای زمین شناختی و ساختمانی، چینه شناسی، ماگماتیسم و سنگ های آذرین، سری های افیولیتی و سنگ های اولترامافیک و رویدادهای کوه زایی و خشکی زایی در ایران می پردازد.
نظریه بزرگ ناودیس تتیس: بر اساس این نظریه، در جایگاه کنونی کوه های آلپ – هیمالیا، بزرگ ناودیسی وجود داشته است که از اشتقاق ابرقاره پانگه آ شکل گرفته و زادگاه نوار چین خورده آلپ – هیمالیا است. دربارهٔ بخش ایرانی این بزرگ ناودیس فرض بر آن است که البرز، به دلیل داشتن سنگ های آتشفشانی فراوان، نوعی ایوژئوسینکلینال و زاگرس به دلیل نداشتن سنگ های آتشفشانی نوعی میوژئوسینکلینال است که به وسیله توده مقاوم ایران مرکزی از یکدیگر جدا بوده اند. با آغاز پژوهش های زمین شناختی گسترده، این یقین به دست آمد که نظریه بزرگ ناودیس تتیس با ویژگی های زمین شناختی ایران همخوانی و هم آهنگی ندارد.
نظریه زمین ساخت ورقی: وجود بعضی پوسته های اقیانوسی سبب شده است تا گروهی از زمین شناسان، جایگاه زمین شناسی ایران را در چارچوب زمین ساخت ورقی مورد تجزیه و تحلیل قرار دهند. به باور این زمین شناسان، در محل کنونی راندگی اصلی زاگرس اقیانوسی گسترده ای به نام اقیانوس تتیس وجود داشته که دو قاره آفریقا – عربستان (گندوانا) و اروپا – آسیا (اوراسیا) را از یکدیگر جدا می کرده است. بر پایه این دیدگاه، کوه های البرز و ایران مرکزی، بخشی از قاره اوراسیا و زاگرس لبه شمالی سپر آفریقا – عربستان هستند. سه دلیل عمده این دیدگاه عبارت است از:
تفاوت رخساره های سنگی و زمین ساختی رسوبات دوران دوم و سوم زاگرس با سایر نواحی ایران.
وجود سنگ های افیولیتی در امتداد راندگی اصلی زاگرس.
وجود نوار آتشفشانی ارومیه – بزمان
در زمین شناسی ایران، این باور وجود دارد که سرزمین ایران در بخش میانی کوه زایی آلپ – هیمالیا است که از باختر اروپا آغاز و پس از گذر از ترکیه، ایران، افغانستان تا تبت و شاید تا نزدیکی های برمه و اندونزی ادامه دارد.
جایگاه زمین شناختی ویژه این کوه ها در فصل مشترک دو قاره اوراسیا و گندوانا سبب شده تا دربارهٔ چگونگی پیدایش این نوار چین خورده دو نظریه بزرگ ناودیس تتیس و زمین ساخت ورقی مورد بحث باشد.
یافته های نوین زمین ساختی ایران نشان می دهند که نظریه زمین ساخت ورقی بیانگر جایگاه واقعی زمین ساختی ایران نیست و الگوی توصیف شده به ویژه تعلق ایران مرکزی و البرز به قاره اوراسیا با پاره ای از واقعیت های ملموس در ناهماهنگی است.
نظریه بزرگ ناودیس تتیس: بر اساس این نظریه، در جایگاه کنونی کوه های آلپ – هیمالیا، بزرگ ناودیسی وجود داشته است که از اشتقاق ابرقاره پانگه آ شکل گرفته و زادگاه نوار چین خورده آلپ – هیمالیا است. دربارهٔ بخش ایرانی این بزرگ ناودیس فرض بر آن است که البرز، به دلیل داشتن سنگ های آتشفشانی فراوان، نوعی ایوژئوسینکلینال و زاگرس به دلیل نداشتن سنگ های آتشفشانی نوعی میوژئوسینکلینال است که به وسیله توده مقاوم ایران مرکزی از یکدیگر جدا بوده اند. با آغاز پژوهش های زمین شناختی گسترده، این یقین به دست آمد که نظریه بزرگ ناودیس تتیس با ویژگی های زمین شناختی ایران همخوانی و هم آهنگی ندارد.
نظریه زمین ساخت ورقی: وجود بعضی پوسته های اقیانوسی سبب شده است تا گروهی از زمین شناسان، جایگاه زمین شناسی ایران را در چارچوب زمین ساخت ورقی مورد تجزیه و تحلیل قرار دهند. به باور این زمین شناسان، در محل کنونی راندگی اصلی زاگرس اقیانوسی گسترده ای به نام اقیانوس تتیس وجود داشته که دو قاره آفریقا – عربستان (گندوانا) و اروپا – آسیا (اوراسیا) را از یکدیگر جدا می کرده است. بر پایه این دیدگاه، کوه های البرز و ایران مرکزی، بخشی از قاره اوراسیا و زاگرس لبه شمالی سپر آفریقا – عربستان هستند. سه دلیل عمده این دیدگاه عبارت است از:
تفاوت رخساره های سنگی و زمین ساختی رسوبات دوران دوم و سوم زاگرس با سایر نواحی ایران.
وجود سنگ های افیولیتی در امتداد راندگی اصلی زاگرس.
وجود نوار آتشفشانی ارومیه – بزمان
در زمین شناسی ایران، این باور وجود دارد که سرزمین ایران در بخش میانی کوه زایی آلپ – هیمالیا است که از باختر اروپا آغاز و پس از گذر از ترکیه، ایران، افغانستان تا تبت و شاید تا نزدیکی های برمه و اندونزی ادامه دارد.
جایگاه زمین شناختی ویژه این کوه ها در فصل مشترک دو قاره اوراسیا و گندوانا سبب شده تا دربارهٔ چگونگی پیدایش این نوار چین خورده دو نظریه بزرگ ناودیس تتیس و زمین ساخت ورقی مورد بحث باشد.
یافته های نوین زمین ساختی ایران نشان می دهند که نظریه زمین ساخت ورقی بیانگر جایگاه واقعی زمین ساختی ایران نیست و الگوی توصیف شده به ویژه تعلق ایران مرکزی و البرز به قاره اوراسیا با پاره ای از واقعیت های ملموس در ناهماهنگی است.
wiki: زمین شناسی ایران