دست تقدیر

یعنی انسان اختیار دارد ( نه اختیارتام ) سرنوشتش را خودش رقم بزند. مصداق آیه 11 سوره رعد است که می فرماید �ان الله لا یغیر ما بقوم حتی یغیرواما بانفسهم�، ( خدا وضع و حال هیچ قومی را عوض نخواهد کرد مگر آنکه انسانها خودشان وضع و حال خودشان را تغییر دهند. ) به تعبیر دیگر این اصل قرآنی که یکی از مهم ترین برنامه های اجتماعی اسلام را بیان می کند به ما می گوید: هر گونه تغییرات برونی متّکی به تغییرات درونی ملت ها و اقوام است، و هر گونه پیروزی و شکستی که به قومی برسد از همین جا سرچشمه می گیرد.