اواکس

آواکس. کنترل و هشدار زودهنگام هوابرد (با نام اختصاری آواکس)(به انگلیسی: Airborne early warning and control(AEW&C)) نوعی سیستم الکترونیکی رادارمحورِ پرنده است که به عنوان یک ایستگاه رادار نیرومند و متحرک برای انجام عملیات های C2BM (فرماندهی و کنترل و مدیریت جنگ) طراحی شده است. وظیفه سیستم های آواکس شناسایی هواگردها، کشتی ها، و وسایل نقلیه دیگر از مسافت های بسیار دور و همچنین نظارت و فرماندهی جنگ های هوایی از طریق راهنمایی و هدایت هواپیماهای جنگنده و حمله به زمین است. قابلیت های آواکس ها به گونه ایست که هم در نقش های دفاعی و هم برای ماموریت های هجومی از آن ها استفاده می شود.
FAS.org E-۳ اطلاعات مربوط به سنتری
وب سایت آواکس بویینگ
سیستم های آواکس پیشرفته می توانند هواپیماها را از فاصله ۴۰۰ کیلومتری را تشخیص دهند که این فاصله کاملاً دور از تیررس هر گونه موشک هوابه هوای دشمن است. سیستم های آواکس می توانند با هواپیماهای خودی ارتباط برقرار کنند، محدوده شناسایی آن ها را افزایش دهند و آنها را از دید دشمن مخفی کنند چرا که هواپیماهای خودی قادر هستند از سیستم رادار آواکس استفاده می کند و نیازی به استفاده از سیستم رادار خود ندارد. با این وجود، هواپیماهای آواکس ممکن است توسط هواپیماهای دشمن که خارج از محدوده شان قرار دارند ردگیری شوند. دلیل این امر این است که قدرت پالس با دور شدن از منبع کاهش می یابد؛ بنابراین سیگنالی که می بایست به هدف برخورد کند و برگردد می بایست آنقدر قوی باشد که دو برابر فاصله بین فرستنده و هدف را پوشش دهد.
هواپیماهای آواکس متعددی در کشورهای مختلف ساخته شده اند و در سال های اخیر هلیکوپترهای آواکس هم ساخته شده اند. این سیستم ها معمولاً بر روی بدنه یک هواپیمای مسافربری یا ترابری نصب می شوند هرچند هواپیماهایی هم وجود دارند که زا ابتدا برای ایفای این نقش طراحی شده اند.
گاهی از نام آواکس در اشاره به ای-۳ سنتری استفاده می شود که در واقع یکی از انواع آواکس است. در زبان انگلیسی AWACS به هواپیمای ای-۳ سنتری و AEW&C به تمام هواپیماهای هشدار سریع و فرماندهی هوایی اشاره دارد که در فارسی هر دو آن ها آواکس نوشته می شوند.