حزب زحمت کشان ملت ایران

حزب زحمت کشان ملت ایران از احزاب سیاسی دوره دوم پهلوی به شمار می آید که در دهه ۱۳۲۰ توسط مظفر بقائی بنا نهاده شد.
ایجاد سلطنت مشروطه حقیقی
از بین بردن امتیازات طبقه بالا
تشویق صنایع کوچک
عدم وابستگی ملی به همه اشکال امپریالیسم از جمله امپریالیسم روس
کاهش تنش های طبقاتی میان کارگران و کارفرمایان
با تأسیس حزب دموکرات ایران در دههٔ ۱۳۲۰ خورشیدی به رهبری احمد قوام مظفر بقایی به این حزب پیوست و در سال ۱۳۲۶ به عنوان کاندید حزب دمکرات از کرمان به مجلس پانزدهم راه یافت. بنیاد نخستین حزب سازمان نظارت برای آزادی انتخابات بود که در شهریورماه ۱۳۲۸ در حین همه پرسی مجلس شانزدهم، برای ایجاد فضایی آزاد برای مردم و ممانعت از تقلب حاکمیت، به رهبری مظفر بقایی کرمانی شروع به کار کرد.
در اسفند ۱۳۲۹ رزم آرا به قتل رسید و طرح ملی شدن نفت که بقایی یکی از امضاکنندگان آن بود، تصویب شد. مظفر بقایی خود را به عنوان یکی از چهره های اصلی نهضت ملی شدن نفت مطرح می کرد. در این دوران بقایی و خلیل ملکی همکاری نزدیکی را آغاز کردند. او در اواخر اردیبهشت ۱۳۳۰ همراه با خلیل ملکی حزب زحمت کشان ملت ایران را تأسیس کرد. بقائی از بنیان گذاران جبهه ملی بود ولی از سال ۱۳۳۱ شروع به مخالفت با دکتر مصدق کرد و تا کودتای ۲۸ مرداد از سرسخت ترین مخالفان او بود.
در برنامه حزب زحمت کشان این موارد خواسته شده بود:

حزب زحمتکشان ملّت ایران
از احزاب سیاسیِ وابسته به جبهه ملی . در اردیبهشت ۱۳۳۰ش، دو هفته پس از نخست وزیری دکتر مصدق، و از ائتلاف دو جریان سیاسی به وجود آمد. دکتر مظفر بقایی کرمانی ، همراه با برخی همفکران و هواداران خود، همچون عیسی سپهبدی و علی زهری یکی از این دو جریان را تشکیل می دادند و خلیل ملکی و یاران او که در ۱۳۲۶ش از حزب توده جدا شده بودند، جناح دیگر حزب زحمتکشان بودند. پس از چندی جناح بقایی به مخالفت با مصدق برخاست و با شاه و دربار و دیگر مخالفان نخست وزیر وقت برای سرنگونی وی همداستان شد. جناح ملکی همچنان به حمایت از مصدق ادامه داد. سرانجام تضادها و اختلافات دو جناح در مهر ۱۳۳۱ حزب را به دو پاره تقسیم کرد. جناح ملکی حزب زحمتکشان ملت ایران (نیروی سوم ) را تشکیل داد و جناح بقایی همچنان با نام حزب زحمتکشان ملت ایران فعالیت می کرد. روزنامۀ شاهد، ارگان حزب ، در اختیار حزب زحمتکشان باقی ماند و هفته نامۀ نیروی سوم و ماهنامۀ علم و زندگی به نیروی سوم تعلق گرفت . بقایی و حزب زحمتکشان در مجلس هفدهم و خارج از مجلس به مخالفت با مصدق ادامه دادند و از نیروهایی بودند که زمینۀ کودتای ۲۸ مرداد را فراهم آوردند. در ادوار پس از کودتا، حزب زحمتکشان با همین نام یا با نام جمعیت پاسداران آزادی ، فعالیت های مقطعی و محدودی داشت . در ۱۳۵۹ دکتر بقایی در وصیت نامۀ سیاسی خود از رهبری حزب استعفا داد و حزب زحمتکشان عملاً از میان رفت .