قلعه چوارقلا، دژی تاریخی در استان ایلام ایران است. با توجه به موقعیت قلعه و سبک معماری آن، به نظر می رسد که این دژ همانند دیگر دژهای غرب زاگرس، کاربرد نظامی داشته است.
قلعه تاریخی چوار، معروف به قلا، در ۱۲ کیلومتری غرب شهر چوار و ۲ کیلومتری شهر ایلام، بر سر راه چوار به نواحی مرزی با کشور عراق واقع شده است. مجموعهٔ بناهای این دژ بر فراز و دامنه های ناهمواری که حدود ۳ متر از دامنه های پیرامونی ارتفاع دارد ساخته شده است. زمین های کشاورزی با کشت دیم جهات شمال و شرق این قلعه را تشکیل می دهد. محیط پیرامون این دژ، طبیعتی بسیار زیبا دارد. رودخانه قلا در جنوب آن جاری است و در غرب این اثر باستانی یک پرتگاه طبیعی است. این قلعه به صورت دژی مستحکم ساخته شده و دارای سه قسمت است: بنای اصلی قلعه، دیوارهای جانبی و دیوارهای بلندی که از راس تپه تا پایین امتداد دارد.این بنای تاریخی تاکنون مورد بررسی و کاوش گستردهٔ علمی قرار نگرفته است؛ البته مدیریت میراث فرهنگی استان ایلام، این دژ را مستندسازی و شناسایی کرده است.برخی نویسندگان محلی در نوشته های خود از این قلعه و موقعیت آن مطالب اندکی ارائه داده اند. آثار فرهنگی به جای مانده در این اثر، نشان می دهد که احتمالاً این دژ در اواخر دورهٔ ایران باستان و اوایل دوران گسترش اسلام، مورد استفاده قرار گرفته است.
بر اساس نوشته های محمودیان (۱۳۸۳)، این قلعه یکی از بزرگ ترین قلاع منطقع است که بر فراز تپه ای بلند در مسیر چوار، مورت تجریان به سمت دهستان چکر بولی و ناحیه مرزی با کشور عراق ایجاد شده است. این اثر در حاشیه شمالی رود فرعی قلا که به رود گدار خوش می پیوندد، قرار گرفته است. جاده خاکی روستای مورت به قلاع درست از جنوب این محل می گذرد. تقریباً شمال و غرب این تپه به پرتگاه طبیعی محدود می شود که این امر شرایط مناسب امنیت را برای ساکنان قلعه در این قسمت فراهم می ساخته است. دامنه جنوبی و جنوب شرقی این محوطه با شیبی تقریباً ملایم به محیط زمین های اطراف خود منتهی می شود. بنای قلعه بر روی این تپه به گونه است که نشان می دهد این مکان در ادوار گذشته جایگاهی استراتژیک برای ساکنان آن بوده است. می توان گفت پشت قلعه از جمله قلاع مهم تدافعی است که در موقعیتی مناسب بر سر راه گنجوان و حاشیه غربی استان ایلام واقع شده است. موقعیت جغرافیایی این قلعه با دیگر قلاع مهم منطقه به گونه ای است که با هم در ارتباط بوده اند. ارتباط جاده ای، ارتباط با امکانات اولیه و قلعه سرنی در ناحیه مرزی ایران و عراق و در غرب تپه قلاع واقع شده است و برخی قلاع در نواحی کوهستانی شرقی آن نیز وجود داشته که زنجیره ارتباطی آن ها قابل تصور است.
به گفته محمودیان (۱۳۸۳)، چون ساختمان قلعه بر فراز یک تپه طبیعی مرتفع قرار دارد، دارای ظاهر طبیعی کوهستانی است و در قسمت های مختلف سطح و دامنه تپه، پوشش گیاهی جنگل و مرتع ملاحظه می شود. در ساخت بنای این قلعه عظیم الگو ونظم هندسی معینی وجود ندارد بلکه شرایط پستی و بلندی تپه بر سبک معماری اثر گذاشته و این ویژگی موجب شکل گیری بافت معماری قلعه بوده است. به طوری که دیوار عرضی کمربند بیرونی حصار و دژ قلعه به جز در دامنه جنوبی و جنوب شرقی که با شیبی تقریباً ملایم به پایین تپه و کنار رودخانه منتهی می شود، در سایر قسمت ها به محدوده های پرتگاه های طبیعی اطراف تپه محدود می شود. همچنین بین دیوارهای دفاعی که از راس تپه و به سمت زمین های پیرامونی کشیده شده در برخی جاها که شیب دامنه تند می باشد بقایای معماری دیده نمی شود ولی در جاهایی که مسطح است آثار معماری ملاحظه می شود.
قلعه تاریخی چوار، معروف به قلا، در ۱۲ کیلومتری غرب شهر چوار و ۲ کیلومتری شهر ایلام، بر سر راه چوار به نواحی مرزی با کشور عراق واقع شده است. مجموعهٔ بناهای این دژ بر فراز و دامنه های ناهمواری که حدود ۳ متر از دامنه های پیرامونی ارتفاع دارد ساخته شده است. زمین های کشاورزی با کشت دیم جهات شمال و شرق این قلعه را تشکیل می دهد. محیط پیرامون این دژ، طبیعتی بسیار زیبا دارد. رودخانه قلا در جنوب آن جاری است و در غرب این اثر باستانی یک پرتگاه طبیعی است. این قلعه به صورت دژی مستحکم ساخته شده و دارای سه قسمت است: بنای اصلی قلعه، دیوارهای جانبی و دیوارهای بلندی که از راس تپه تا پایین امتداد دارد.این بنای تاریخی تاکنون مورد بررسی و کاوش گستردهٔ علمی قرار نگرفته است؛ البته مدیریت میراث فرهنگی استان ایلام، این دژ را مستندسازی و شناسایی کرده است.برخی نویسندگان محلی در نوشته های خود از این قلعه و موقعیت آن مطالب اندکی ارائه داده اند. آثار فرهنگی به جای مانده در این اثر، نشان می دهد که احتمالاً این دژ در اواخر دورهٔ ایران باستان و اوایل دوران گسترش اسلام، مورد استفاده قرار گرفته است.
بر اساس نوشته های محمودیان (۱۳۸۳)، این قلعه یکی از بزرگ ترین قلاع منطقع است که بر فراز تپه ای بلند در مسیر چوار، مورت تجریان به سمت دهستان چکر بولی و ناحیه مرزی با کشور عراق ایجاد شده است. این اثر در حاشیه شمالی رود فرعی قلا که به رود گدار خوش می پیوندد، قرار گرفته است. جاده خاکی روستای مورت به قلاع درست از جنوب این محل می گذرد. تقریباً شمال و غرب این تپه به پرتگاه طبیعی محدود می شود که این امر شرایط مناسب امنیت را برای ساکنان قلعه در این قسمت فراهم می ساخته است. دامنه جنوبی و جنوب شرقی این محوطه با شیبی تقریباً ملایم به محیط زمین های اطراف خود منتهی می شود. بنای قلعه بر روی این تپه به گونه است که نشان می دهد این مکان در ادوار گذشته جایگاهی استراتژیک برای ساکنان آن بوده است. می توان گفت پشت قلعه از جمله قلاع مهم تدافعی است که در موقعیتی مناسب بر سر راه گنجوان و حاشیه غربی استان ایلام واقع شده است. موقعیت جغرافیایی این قلعه با دیگر قلاع مهم منطقه به گونه ای است که با هم در ارتباط بوده اند. ارتباط جاده ای، ارتباط با امکانات اولیه و قلعه سرنی در ناحیه مرزی ایران و عراق و در غرب تپه قلاع واقع شده است و برخی قلاع در نواحی کوهستانی شرقی آن نیز وجود داشته که زنجیره ارتباطی آن ها قابل تصور است.
به گفته محمودیان (۱۳۸۳)، چون ساختمان قلعه بر فراز یک تپه طبیعی مرتفع قرار دارد، دارای ظاهر طبیعی کوهستانی است و در قسمت های مختلف سطح و دامنه تپه، پوشش گیاهی جنگل و مرتع ملاحظه می شود. در ساخت بنای این قلعه عظیم الگو ونظم هندسی معینی وجود ندارد بلکه شرایط پستی و بلندی تپه بر سبک معماری اثر گذاشته و این ویژگی موجب شکل گیری بافت معماری قلعه بوده است. به طوری که دیوار عرضی کمربند بیرونی حصار و دژ قلعه به جز در دامنه جنوبی و جنوب شرقی که با شیبی تقریباً ملایم به پایین تپه و کنار رودخانه منتهی می شود، در سایر قسمت ها به محدوده های پرتگاه های طبیعی اطراف تپه محدود می شود. همچنین بین دیوارهای دفاعی که از راس تپه و به سمت زمین های پیرامونی کشیده شده در برخی جاها که شیب دامنه تند می باشد بقایای معماری دیده نمی شود ولی در جاهایی که مسطح است آثار معماری ملاحظه می شود.
wiki: قلعه چوارقلا