عبدالمومن بن علی

عبدالمومن بن علی (عربی: عبد المؤمن بن علی or عبد المومن الکومی‎؛ ۱۰۹۴ – ۱۱۶۳)، اولین خلیفه موحدون که پس از شکست مرابطون و تسخیر مراکش و فاس توانست دولت موحدون را پایه ریزی کند. وی قبل از رسیدن به حکومت و رهبری موحدون، یکی از یاران ابن تومرت (معروف به عشره) بود. در زمان وی بود که دولت موحدون در شرق تا شهر مهدیه و در شمال به اشبیلیه رسید. وی سرانجام در سال ۱۱۶۳ میلادی درگذشت و پسرش یوسف بن عبدالمؤمن به قدرت رسید.
ابن تومرت (رهبر موحدون)اسحاق بن علی (آخرین امیر مرابطون)

عَبدُالمؤمِن بن علی (۴۸۷ـ سلا ۵۵۸ق)
(یا: عبدالمؤمن موحدون) ملقب به امیرالمؤمنین تلمسان بنیادگذار و نخستین فرمانروای سلسلۀ موحدون (حک :۵۲۷ـ۵۵۸ق). در حدود ۵۰۰ یا ۵۱۱ق با محمد بن تومَرْت ملاقات کرد و به یاری یکدیگر گروه موحدون را تشکیل دادند و رفته رفته مردم به آن ها پیوستند. چندین بار با علی بن یوسف ، امیر و سردار مرابطون ، جنگیدند و در نبرد بُحیره نزدیک مراکش در ۵۲۱ق شکست سختی خوردند. پس از مرگ ابن تومَرْت در ۵۲۴ق، موحدون فرمانروایی عبدالمؤمن را پذیرفته با وی بیعت کردند. او نخست هدف خود را براندازی مرابطون دانست و به فتح مغرب مشغول شد. در اوایل ۵۴۲ق، پایتخت مرابطون را فتح کرد و خود را امیرالمؤمنین خواند. پس از تصرف شهرهای مغرب اقصی بَجَایه را نیز تصرف کرد. در اواخر ۵۵۳ق تونس و رفته رفته سایر شهرهای افریقیه (تونس فعلی ) را تصرف کرد. دو سال بعد وارد شهر مهدیه شد و پس از تعیین کارگزارانش به مراکش بازگشت . در ۵۵۶ق از دریا گذشت و به اندلس (اسپانیای فعلی ) رفت و شهرهای آن جا را که در اواخر دوران حکومت مرابطون حالت هرج و مرج یافته بود، فتح کرد و جبل الطارق را مرکز حکومت خود قرار داد. پس از مدتی، یارانش را بر آن جا گماشت و به مراکش بازگشت . در مدت ولایتش چندین وزیر و دبیر خود را به قتل رساند.