زبان تاتی ایرانیا تاتی جنوبی (به تاتی: Tâti Zobun, تاتی زبون) از دستهٔ زبان های ایرانی شاخه شمال غربی است. گویش های این زبان روزگاری از آذربایجان تا شمال خراسان گسترده بود ولی امروزه با ترک زبان و فارسی زبان شدن بخشی از شمال باختری ایران تنها جزیره هایی از گویش های تاتی در منطقه به جا مانده است. بزرگ ترین این شهرها و روستاهای تات زبان در استان قزوین شامل شهر تاکستان، الموت، اسفرورین، شال، دانسفهان، روستای تاریخی سگزآباد، خیارج، خوزنین، و نیز در سایر استان ها شامل مرکزی، البرز، تهران، اردبیل، گیلان، زنجان و خراسان شمالی در شهرستان ها و مناطق روستای وفس، روستای چهرقان، زرندیه، تاکستان و بوئین زهرا و اشتهارد و طالقان، دماوند،ایوانکی شاهرود خلخال، عمارلوی رودبار، طارم، جاجرم و اسفراین و همچنین در زنجان روستای خوئین دیده می شوند.همچنین زبان تاتی در فهرست میراث ناملموس آثار ملی ایران از استان آذربایجان شرقی نیز ثبت شده است. این زبان در روستای کرینگان ورزقان سخن گفته می شود.
هندوایرانی
ایرانی
ایرانی غربی
شمال غربی
زبان آذری باستان
تاتی
زبان تاتی از آنجا که یکی از زبان های ایرانی شمال غربی است به فارسی نزدیکی دارد و به گیلکی و بخصوص به زبان لری و تالشی شبیه و نزدیکتر می باشد. زبان تاتی همچنین به زبان کردی و اوستایی نزدیک است. تاتی، بسیاری از ویژگی های آوایی، واژگانی و صرف و نحوی کهن همچون تمایز جنس دستوری، ساخت ارگتیو، مادهٔ مجهول، گردش مصوت ها، حالت دوگانهٔ فاعلی و غیرفاعلی در اسم و … را حفظ کرده است.
تاتی با توجه به اینکه یکی از زبان های ایرانی شمال غربی است بیشترین نزدیکی را به زبان های فارسی، تالشی، کردی، گیلکی، مازنی و بلوچی دارد.نظرات بسیاری در مورد ریشه تاتی داده شده است. برخی به شباهت های تاتی با اوستایی اشاره داشته اند. عده ای نیز کوشیده اند به شباهت ها و پیوندهای تاتی با پهلوی اشاره داشته باشند. برخی نیز تاتی را به همراه تالشی و مازندرانی و گیلکی و کردی، بازمانده های زبان مادی کهن دانسته اند. دیاکونوف در اینباره می گوید:
«در زمان حاضر هم تات ها و تالشان و گلیک ها و مازندرانی ها به زبان هایی سخن می گویند که خود بقایای زبان هند و اروپائی می باشد که در آغاز زبان ماد شرقی بوده است. امتیاز ویژه این زبان ها کهنگی و مهجوری ترکیب اصوات می باشد که با زبان پارسی تفاوت داشته و با مادی و پارتی و اوستایی مناسبت دارد.»
هندوایرانی
ایرانی
ایرانی غربی
شمال غربی
زبان آذری باستان
تاتی
زبان تاتی از آنجا که یکی از زبان های ایرانی شمال غربی است به فارسی نزدیکی دارد و به گیلکی و بخصوص به زبان لری و تالشی شبیه و نزدیکتر می باشد. زبان تاتی همچنین به زبان کردی و اوستایی نزدیک است. تاتی، بسیاری از ویژگی های آوایی، واژگانی و صرف و نحوی کهن همچون تمایز جنس دستوری، ساخت ارگتیو، مادهٔ مجهول، گردش مصوت ها، حالت دوگانهٔ فاعلی و غیرفاعلی در اسم و … را حفظ کرده است.
تاتی با توجه به اینکه یکی از زبان های ایرانی شمال غربی است بیشترین نزدیکی را به زبان های فارسی، تالشی، کردی، گیلکی، مازنی و بلوچی دارد.نظرات بسیاری در مورد ریشه تاتی داده شده است. برخی به شباهت های تاتی با اوستایی اشاره داشته اند. عده ای نیز کوشیده اند به شباهت ها و پیوندهای تاتی با پهلوی اشاره داشته باشند. برخی نیز تاتی را به همراه تالشی و مازندرانی و گیلکی و کردی، بازمانده های زبان مادی کهن دانسته اند. دیاکونوف در اینباره می گوید:
«در زمان حاضر هم تات ها و تالشان و گلیک ها و مازندرانی ها به زبان هایی سخن می گویند که خود بقایای زبان هند و اروپائی می باشد که در آغاز زبان ماد شرقی بوده است. امتیاز ویژه این زبان ها کهنگی و مهجوری ترکیب اصوات می باشد که با زبان پارسی تفاوت داشته و با مادی و پارتی و اوستایی مناسبت دارد.»
wiki: زبان تاتی ایران