دانشوریِ شهروندی (انگلیسی: Citizen science) پژوهش های علمی است که تمام یا بخشی از آن توسط دانشمندان آماتور (و یا غیر حرفه ای) انجام می شود. دانشوری شهروندی گاهی اوقات با عنوان «مشارکت عمومی در پژوهش های علمی»، «نظارت مشارکتی» و «اقدام پژوهی مشارکتی» توصیف می شود. شهروندان دانشور (Citizen Scientist) در یکی از مهم ترین و پرهزینه ترین مراحل تولید علم، یعنی جمع آوری دادههای محیطی، نقشی اثرگذار ایفا می کنند.
تبارشناسی
هنر خام
علم به زبان ساده
پیشینه دانشوریِ شهروندی به دو سده پیش برمی گردد؛ زمانی که تقریباً تمامی دانشمندان برای گذران زندگی، مشاغل دیگری داشتند. بنجامین فرانکلین (۱۷۰۶–۱۷۹۰م) و چارلز داروین (۱۷۰۶–۱۷۹۰م) را می توان به عنوان دو نمونه برجسته برشمرد. اولی، مخترع، فیزیکدان و سیاستمدار آمریکایی که چاپخانه داشت؛ و دومی، زیست شناس و طبیعت شناس مشهور انگلیسی که وقتی با کشتی بیگل به سفر تحقیقاتی رفت، دستیار بی مواجب کاپیتان رابرت فیتزروی بود.
دانشوری شهروندی به مفهوم امروزی آن، شاید نخستین بار در دسامبر سال ۱۹۰۰ رخ نمود. پروژه شمارش پرندگان در کریسمس که توسط انجمن ملی آدوبان در آمریکا به اجرا گذاشته شد اولین نمونه ار این دست است. فرانک چَپْمن (۱۸۶۴–۱۹۴۵)، پرنده شناس و از مبدعان کتاب راهنمای صحرایی، پیشنهاد داد در تعطیلات سال نو، شکارچیان به جای شکار پرندگان، آن ها را بشمارند. آن زمان ۲۷ پرنده نگر به این پیشنهاد پاسخ مثبت دادند. «بنیاد انگلیسی برای پرنده شناسی» در سال ۱۹۳۲ تأسیس شد و پرنده نگرهای آماتور انگلستان را تشویق کرد که در پیشبرد علم بوم شناسی و حفاظت از طبیعت کمک کنند. این اقدام سبب شده امروز شمار داده هایی که در شبکه ملی تنوع زیستی نگهداری می شود، از ۳۱ میلیون مورد بگذرد و ۲۷ هزار گونه گیاه و جانور را شامل شود.
امروزه شهروندان دانشور در پروژه های تغییرات اقلیمی، گونه های مهاجم، زیست شناسی حفاظت، بهسازی محیط، پایش کیفیت آب، جمعیت شناسی جانوران، بررسی وضعیت رشد گیاهان و بسیاری دیگر از فعالیت هایی شرکت می کنند که به پایش و مشاهده مستقیم در منابع طبیعی مربوط می شود. در این رابطه، تکنولوژی و به ویژه اینترنت، مهم ترین وظیفه را به عهده دارند؛ اما نحوه مشاهده و ثبت آن، اهمیت به مراتب بالاتری دارد.
تبارشناسی
هنر خام
علم به زبان ساده
پیشینه دانشوریِ شهروندی به دو سده پیش برمی گردد؛ زمانی که تقریباً تمامی دانشمندان برای گذران زندگی، مشاغل دیگری داشتند. بنجامین فرانکلین (۱۷۰۶–۱۷۹۰م) و چارلز داروین (۱۷۰۶–۱۷۹۰م) را می توان به عنوان دو نمونه برجسته برشمرد. اولی، مخترع، فیزیکدان و سیاستمدار آمریکایی که چاپخانه داشت؛ و دومی، زیست شناس و طبیعت شناس مشهور انگلیسی که وقتی با کشتی بیگل به سفر تحقیقاتی رفت، دستیار بی مواجب کاپیتان رابرت فیتزروی بود.
دانشوری شهروندی به مفهوم امروزی آن، شاید نخستین بار در دسامبر سال ۱۹۰۰ رخ نمود. پروژه شمارش پرندگان در کریسمس که توسط انجمن ملی آدوبان در آمریکا به اجرا گذاشته شد اولین نمونه ار این دست است. فرانک چَپْمن (۱۸۶۴–۱۹۴۵)، پرنده شناس و از مبدعان کتاب راهنمای صحرایی، پیشنهاد داد در تعطیلات سال نو، شکارچیان به جای شکار پرندگان، آن ها را بشمارند. آن زمان ۲۷ پرنده نگر به این پیشنهاد پاسخ مثبت دادند. «بنیاد انگلیسی برای پرنده شناسی» در سال ۱۹۳۲ تأسیس شد و پرنده نگرهای آماتور انگلستان را تشویق کرد که در پیشبرد علم بوم شناسی و حفاظت از طبیعت کمک کنند. این اقدام سبب شده امروز شمار داده هایی که در شبکه ملی تنوع زیستی نگهداری می شود، از ۳۱ میلیون مورد بگذرد و ۲۷ هزار گونه گیاه و جانور را شامل شود.
امروزه شهروندان دانشور در پروژه های تغییرات اقلیمی، گونه های مهاجم، زیست شناسی حفاظت، بهسازی محیط، پایش کیفیت آب، جمعیت شناسی جانوران، بررسی وضعیت رشد گیاهان و بسیاری دیگر از فعالیت هایی شرکت می کنند که به پایش و مشاهده مستقیم در منابع طبیعی مربوط می شود. در این رابطه، تکنولوژی و به ویژه اینترنت، مهم ترین وظیفه را به عهده دارند؛ اما نحوه مشاهده و ثبت آن، اهمیت به مراتب بالاتری دارد.
wiki: دانشوری شهروندی