[ویکی فقه] عقاید معتزله (ابهام زدایی). عقاید معتزله ممکن است اشاره به معانی ذیل باشد: • عقاید معتزله (اعجاز قرآن)• عقاید معتزله (امامت)• عقاید معتزله (امر به معروف و نهی از منکر)• عقاید معتزله (ایمان و کفر)• عقاید معتزله (بهشت و جهنم)• عقاید معتزله (تفویض)• عقاید معتزله (توحید)• عقاید معتزله (حدوث کلام الله)• عقاید معتزله (حسن و قبح)• عقاید معتزله (حوض کوثر)• عقاید معتزله (عدل)• عقاید معتزله (عذاب قبر)• عقاید معتزله (قضا و قدر)• عقاید معتزله (نبوت)• عقاید معتزله (نفی رؤیت)• عقاید معتزله (وعد و وعید)
...
...
wikifeqh: قرآن کریم است. برای قرآن صورتهای مختلفی از اعجاز متصور است که در لفظ و معنی قرآن محقق شده است. آیاتی که بشر را از آوردن قرآن عاجز می داند، دلیلی محکم بر اعجاز الفاظ و معانی قرآن در تمام دوران است. با وجود اینکه معتزله با روش عقلی نسبت به معارف به بحث می پرداختند، در این زمینه نتوانستند توجیه منطقی ارائه دهند و این بحث شاهدی است بر اینکه عقلی که در معتزله ملاک امور واقع شده است عقل ظنی و وهمی است نه عقل قطعی. در این نوشتار به کلمات معتزله و رد آن عقاید در مورد اعجاز قرآن اشاره می شود.
معنای عجز ضد توانستن است و اینکه کسی بگوید فلانی را به عجز کشاندم یعنی او را ناتوان کردم و معجزة و معجزة به معنی ناتوانی و عدم قدرت است و معجزة لفظ مفرد از معجزات انبیاء (صلی الله علیه و آله وسلّم) است.
ابن منظور، لسان العرب، بیروت، دار صادر، بی تا، ۱۵ جلدی، ج۵، ص۳۶۹.
خداوند در قرآن کریم برای نشان دادن اعجاز قرآن، به صراحت انس و جن را از آوردن کلماتی همانند قرآن که به زبان عرب و قواعد و اسلوب آن است، عاجز می شمرد و این خود دلیلی بر اعجاز قرآن و صدق ادعای رسالت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) است. دعوت قرآن به تحدی (مبارز طلبی) و اعلام عجز همگان، خود اعجازی جاویدان از خداوند است که به مراتب مختلف بیان شده است. آنجا که می فرماید: بگو (ای پیامبر) اگر انس و جن متفق شوند تا کتابی مانند این قرآن بیاورند هرگز نتوانند اگر چه همه پشتیبان یکدیگر باشند. قل لئن اجتمعت الانس والجن علی ان یاتوا بمثل هذا القرءان لا یاتون بمثله ولو کان بعضهم لبعض ظهیرا
اسراء/سوره۱۷، آیه۸۸.
با صرف نظر از تحدی (مبارز طلبی) که خود اعجازی از قرآن کریم است به برخی صورتهای مختلف اعجاز در قرآن اشاره می کنیم که بشر از آوردن آنها نیز عاجز است:
حسینی الصدر، السید علی، العقاید الحقه، ص۲۵۲.
...
معنای عجز ضد توانستن است و اینکه کسی بگوید فلانی را به عجز کشاندم یعنی او را ناتوان کردم و معجزة و معجزة به معنی ناتوانی و عدم قدرت است و معجزة لفظ مفرد از معجزات انبیاء (صلی الله علیه و آله وسلّم) است.
ابن منظور، لسان العرب، بیروت، دار صادر، بی تا، ۱۵ جلدی، ج۵، ص۳۶۹.
خداوند در قرآن کریم برای نشان دادن اعجاز قرآن، به صراحت انس و جن را از آوردن کلماتی همانند قرآن که به زبان عرب و قواعد و اسلوب آن است، عاجز می شمرد و این خود دلیلی بر اعجاز قرآن و صدق ادعای رسالت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) است. دعوت قرآن به تحدی (مبارز طلبی) و اعلام عجز همگان، خود اعجازی جاویدان از خداوند است که به مراتب مختلف بیان شده است. آنجا که می فرماید: بگو (ای پیامبر) اگر انس و جن متفق شوند تا کتابی مانند این قرآن بیاورند هرگز نتوانند اگر چه همه پشتیبان یکدیگر باشند. قل لئن اجتمعت الانس والجن علی ان یاتوا بمثل هذا القرءان لا یاتون بمثله ولو کان بعضهم لبعض ظهیرا
اسراء/سوره۱۷، آیه۸۸.
با صرف نظر از تحدی (مبارز طلبی) که خود اعجازی از قرآن کریم است به برخی صورتهای مختلف اعجاز در قرآن اشاره می کنیم که بشر از آوردن آنها نیز عاجز است:
حسینی الصدر، السید علی، العقاید الحقه، ص۲۵۲.
...
wikifeqh: امامت و جانشینی در مکتب اسلام از نظر اعتقادی و تاریخی مورد توجه است. مذاهب اسلامی با پذیرش اصل امامت با اختلافاتی در تفسیر و مصادیق این اصل روبرو شدند. ملاحظه این اختلافات ما را به نظر صحیح و باطل مذاهب در مورد امامت هدایت می کند. در این مقاله امامت از منظر معتزله بیان و نقد می شود.
امامت و خلافت در مکتب شیعه بار معنایی متفاوت دارد. خلافت به جنبه ظاهری حکومت و ریاست امام (علیه السّلام) گفته می شود اما جنبه ولایت امام (علیه السّلام) در امور دینی و دنیایی به معنی امامت است.
علامه حلی، حسن بن یوسف، الالفین، ص۵۷.
مهمترین مساله سیاسی-اجتماعی در آئین اسلام مساله امامت است. شان اعتقاد امامت مورد انکار جامعه تسنن است درحالی که در تشیع، این مساله علاوه بر شئون مختلفی که دارد یکی از اصول اعتقادی محسوب می شود. این شان، نشان دهنده جایگاه امامت نزد شیعیان است. اختلافات بوجود آمده در این مساله به تناقضات مختلف کشیده شده است. تعیین امام و راههای شناخت او و نیز شرح وظایف امامت نزد اهل سنت با نوعی برداشت سلیقه ای در مجامع علمی مطرح می شده است. علت این اختلافات توجیه عملکرد ناصحیح فرصت طلبانی بوده است که این منصب الهی را غصب کرده بودند تا اینکه در افراطی ترین نظر معتقد شدند که امامت به حکم عقل باید از سوی مردم تعیین شود. این نظر از سوی مکتب معتزله ارائه شده است.
معروف الحسینی، هاشم، الشیعة بین الاشاعرة والمعتزلة، بی تا، ۱۹۵.
معتزله به عنوان یکی از مذاهب کلامی اهل سنت در مساله امامت، نظریات عموم اهل حدیث را پذیرفته اند و البته در مواردی هم با ایشان اختلاف دارند. به برخی از دیدگاه معتزله اشاره می کنیم.
← هدف از امامت
...
امامت و خلافت در مکتب شیعه بار معنایی متفاوت دارد. خلافت به جنبه ظاهری حکومت و ریاست امام (علیه السّلام) گفته می شود اما جنبه ولایت امام (علیه السّلام) در امور دینی و دنیایی به معنی امامت است.
علامه حلی، حسن بن یوسف، الالفین، ص۵۷.
مهمترین مساله سیاسی-اجتماعی در آئین اسلام مساله امامت است. شان اعتقاد امامت مورد انکار جامعه تسنن است درحالی که در تشیع، این مساله علاوه بر شئون مختلفی که دارد یکی از اصول اعتقادی محسوب می شود. این شان، نشان دهنده جایگاه امامت نزد شیعیان است. اختلافات بوجود آمده در این مساله به تناقضات مختلف کشیده شده است. تعیین امام و راههای شناخت او و نیز شرح وظایف امامت نزد اهل سنت با نوعی برداشت سلیقه ای در مجامع علمی مطرح می شده است. علت این اختلافات توجیه عملکرد ناصحیح فرصت طلبانی بوده است که این منصب الهی را غصب کرده بودند تا اینکه در افراطی ترین نظر معتقد شدند که امامت به حکم عقل باید از سوی مردم تعیین شود. این نظر از سوی مکتب معتزله ارائه شده است.
معروف الحسینی، هاشم، الشیعة بین الاشاعرة والمعتزلة، بی تا، ۱۹۵.
معتزله به عنوان یکی از مذاهب کلامی اهل سنت در مساله امامت، نظریات عموم اهل حدیث را پذیرفته اند و البته در مواردی هم با ایشان اختلاف دارند. به برخی از دیدگاه معتزله اشاره می کنیم.
← هدف از امامت
...
wikifeqh: ظلم می باشد، با این هدف صورت یافت و همچنین قیام زید بن علی بن الحسین (علیه السّلام) به انگیزه اصلاح امور سیاسی بود.
معروف الحسینی، هاشم، الشیعة بین الاشاعرة و المعتزلة، بی تا، ص۶۸.
اینکه معتزله امر به معروف و نهی از منکر را به عنوان اصلی از اصول خود مطرح کرده اند، بیانگر احساس مسئولیت سیاسی و اجتماعی آنهاست.
مبلغی آبادانی، عبدالله، تاریخ ادیان ومذاهب جهان، بی تا، ج۳، ص۲۱۶.
...
معروف الحسینی، هاشم، الشیعة بین الاشاعرة و المعتزلة، بی تا، ص۶۸.
اینکه معتزله امر به معروف و نهی از منکر را به عنوان اصلی از اصول خود مطرح کرده اند، بیانگر احساس مسئولیت سیاسی و اجتماعی آنهاست.
مبلغی آبادانی، عبدالله، تاریخ ادیان ومذاهب جهان، بی تا، ج۳، ص۲۱۶.
...
wikifeqh: کفر و ایمان و اجرای ثواب و عقاب بر مومن و کافر است. تعریف ایمان با مبانی مختلف باعث بروز اختلاف در مفاهیم مختلفی مانند توبه، فسق، کفر، تعذیب، عفو و... می شود. یکی از مبانی معتزله با عنوان "منزلة بین المنزلتین" برای پاسخگوئی به این مفاهیم و ارتباط بین آنهاست.
تاریخ این مساله با شروع تفکر معتزلی همراه است. اولین مساله ای که موجب تمایز و نیز پیدایش تفکرات معتزلی شد همین مساله است. اختلاف ایشان با دیگر مذاهب کلامی مانند مرجئه و خوارج و اهل حدیث از این مساله آغاز می شود. واصل بن عطاء غزال که مؤسس مکتب معتزلی می باشد خود از جمله شاگردان حسن بصری بود. وی در محضر استادش که در مورد حکم مرتکب کبیره بحث می نمود اشکال نمود و نظر خود را مبنی بر اینکه مرتکب کبیره نه مؤمن است نه کافر، ابراز نمود و از درس استاد کناره گیری نمود.
شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، اوائل المقالات، ص۳۷، قم، انتشارات کنگره جهانی شیخ مفید، ۱۴۱۳ هجری قمری، یک جلدی.
اولین مساله ای که باعث تشکیل مکتب معتزلی شد همین نظریه بود. این نظر از اصول مکتب معتزلی شمره می شود بطوریکه شیخ مفید می گوید: هرکسی در این نظر با معتزله هم رای باشد از معتزله است.
شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، اوائل المقالات، ص۴۸، قم، انتشارات کنگره جهانی شیخ مفید، ۱۴۱۳ هجری قمری، یک جلدی.
برای اینکه به نظرات مذاهب کلامی در این مساله پاسخ دهیم باید ابتدا به تعریف ایشان از ایمان رجوع کرد و پاسخ را از این تعریف و نسبت آن با کفر کشف نمود. ایمان در مکاتب مختلف مانند مرجئه و خوارج و اهل حدیث بحث شده است. مرجئه، ایمان را صرفا اعتقاد قلبی می دانستند و معتقد بودند که اعمال و رفتار هیچ تاثیری بر ایمان نخواهد داشت. به همین دلیل مرجئه، مرتکبین گناه کبیره را مؤمن می دانستند.
مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۶۶، ص۱۳۰، بیروت - لبنان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ هجری قمری، ۱۱۰ جلدی.
...
تاریخ این مساله با شروع تفکر معتزلی همراه است. اولین مساله ای که موجب تمایز و نیز پیدایش تفکرات معتزلی شد همین مساله است. اختلاف ایشان با دیگر مذاهب کلامی مانند مرجئه و خوارج و اهل حدیث از این مساله آغاز می شود. واصل بن عطاء غزال که مؤسس مکتب معتزلی می باشد خود از جمله شاگردان حسن بصری بود. وی در محضر استادش که در مورد حکم مرتکب کبیره بحث می نمود اشکال نمود و نظر خود را مبنی بر اینکه مرتکب کبیره نه مؤمن است نه کافر، ابراز نمود و از درس استاد کناره گیری نمود.
شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، اوائل المقالات، ص۳۷، قم، انتشارات کنگره جهانی شیخ مفید، ۱۴۱۳ هجری قمری، یک جلدی.
اولین مساله ای که باعث تشکیل مکتب معتزلی شد همین نظریه بود. این نظر از اصول مکتب معتزلی شمره می شود بطوریکه شیخ مفید می گوید: هرکسی در این نظر با معتزله هم رای باشد از معتزله است.
شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، اوائل المقالات، ص۴۸، قم، انتشارات کنگره جهانی شیخ مفید، ۱۴۱۳ هجری قمری، یک جلدی.
برای اینکه به نظرات مذاهب کلامی در این مساله پاسخ دهیم باید ابتدا به تعریف ایشان از ایمان رجوع کرد و پاسخ را از این تعریف و نسبت آن با کفر کشف نمود. ایمان در مکاتب مختلف مانند مرجئه و خوارج و اهل حدیث بحث شده است. مرجئه، ایمان را صرفا اعتقاد قلبی می دانستند و معتقد بودند که اعمال و رفتار هیچ تاثیری بر ایمان نخواهد داشت. به همین دلیل مرجئه، مرتکبین گناه کبیره را مؤمن می دانستند.
مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۶۶، ص۱۳۰، بیروت - لبنان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ هجری قمری، ۱۱۰ جلدی.
...
wikifeqh: جهنم از جمله مسائلی است که اکثر معتزله به سبب اتخاذ این روش به آن دچار شده اند.
تمام مسلمانان و حتی برخی از معتزله مانند بشر بن المعتمر و ابوحسین بصری بر این باورند که بهشت و جهنم دو مخلوقی می باشند که موجودیتشان ثابت است. دلیل ایشان آیات و روایات مختلفی است که از بهشت و جهنم به عنوان یک موجود حقیقی حکایت نموده است. بنابراین اعتقاد به موجودیت کنونی بهشت و جهنم، عقیده ای اتفاقی بین اکثر فرق مختلف اسلام است.
معروف الحسینی، هاشم، الشیعة بین الاشاعرة والمعتزلة، ص۲۰۹.
بزرگان مشهور از معتزله
معتزلی، ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱، ص۱۰۹.
امام رضا (علیه السّلام) اعتقاد به وجود کنونی بهشت و جهنم را به نبوت و امامت پیوند می زند و منکر این عقیده را منکر و تکذیب کننده نبوت و امامت معرفی می کند.
مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۴، ص۴.
...
تمام مسلمانان و حتی برخی از معتزله مانند بشر بن المعتمر و ابوحسین بصری بر این باورند که بهشت و جهنم دو مخلوقی می باشند که موجودیتشان ثابت است. دلیل ایشان آیات و روایات مختلفی است که از بهشت و جهنم به عنوان یک موجود حقیقی حکایت نموده است. بنابراین اعتقاد به موجودیت کنونی بهشت و جهنم، عقیده ای اتفاقی بین اکثر فرق مختلف اسلام است.
معروف الحسینی، هاشم، الشیعة بین الاشاعرة والمعتزلة، ص۲۰۹.
بزرگان مشهور از معتزله
معتزلی، ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغة، ج۱، ص۱۰۹.
امام رضا (علیه السّلام) اعتقاد به وجود کنونی بهشت و جهنم را به نبوت و امامت پیوند می زند و منکر این عقیده را منکر و تکذیب کننده نبوت و امامت معرفی می کند.
مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۴، ص۴.
...
wikifeqh: عدل در مکتب معتزله مورد توجه بوده است. معتزله با پذیرش عدل الهی، جبرگرائی را ظلم دانسته و ساحت خداوند را از آن منزه می دانند اما با رد جبر به رابطه بین انسان و افعال اختیاری او پاسخی اشتباه دادند و از آن تعبیر به تفویض می کنند. تفویض به برقراری رابطه انسان و فعل او پرداخته اما این ارتباط را خارج از اراده و قدرت و مشیت الهی تصور و اثبات نموده است.
مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۵، ص۱۲۸، بیروت - لبنان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ هجری قمری.
عقاید معتزلی مثل نفی قدرت و اراده الهی در افعال انسان ها از نتایج انکار توحید افعالی اهل حدیث است. اهل حدیث معتقد است که هر فعلی (حتی افعال انسانها) مستقلا فعل خداوند است و از این رو به جبر در افعال انسان نیز معتقد می شوند.
حلی، حسن بن یوسف، نهج الحق و کشف الصدق، ص۱۲۱، قم، مؤسسه دار الهجرة، ۱۴۰۷ هجری قمری، یک جلدی.
همانطور که بیان شد افراط و تفریظ در این مساله به جبرگرائی و تضاد با توحید کشیده شده است. در مکتب اهل بیت(علیهم السّلام) با رد این دو نظریه، جواب صحیح داده شده است؛لاجبر و لا تفویض بل امر بین الامرین
مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۵، ص۱۲، بیروت - لبنان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ هجری قمری.
...
مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۵، ص۱۲۸، بیروت - لبنان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ هجری قمری.
عقاید معتزلی مثل نفی قدرت و اراده الهی در افعال انسان ها از نتایج انکار توحید افعالی اهل حدیث است. اهل حدیث معتقد است که هر فعلی (حتی افعال انسانها) مستقلا فعل خداوند است و از این رو به جبر در افعال انسان نیز معتقد می شوند.
حلی، حسن بن یوسف، نهج الحق و کشف الصدق، ص۱۲۱، قم، مؤسسه دار الهجرة، ۱۴۰۷ هجری قمری، یک جلدی.
همانطور که بیان شد افراط و تفریظ در این مساله به جبرگرائی و تضاد با توحید کشیده شده است. در مکتب اهل بیت(علیهم السّلام) با رد این دو نظریه، جواب صحیح داده شده است؛لاجبر و لا تفویض بل امر بین الامرین
مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۵، ص۱۲، بیروت - لبنان، مؤسسة الوفاء، ۱۴۰۴ هجری قمری.
...
wikifeqh: علم ولی برخی صفات را به جهت فعل الهی برای او اثبات می کنند و از این رو به آنها، صفات فعل می گویند؛ مانند خالقیت و رازقیت . در نظر معتزله اگر علت توصیف ذات به صفات، ذات الهی باشد به این صفات، صفات ذاتی می گویند ولی اگر علت، فعل الهی باشد به این صفات، صفات فعلی گفته می شود. فرق این دو نوع صفت این است که صفات ذات، عین ذات هستند ولی صفات فعل زائد بر ذات هستند.
شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، تصحیح الاعتقاد، قم، انتشارات کنگره جهانی شیخ مفید، ۱۴۱۳هجری قمری، یک جلدی، ص۴۱.
معتزله صفات فعل و ذات را قدیم و ازلی نمی دانند. ایشان هیچ چیز حتی صفات ذاتی را موصوف به قدم نمی شمرند؛ زیرا معتقدند که قدم، وصف مخصوص ذات است و از سوئی صفات فعل مترتب بر فعل هستند و چون فعل حادث است این اوصاف نیز موصوف به حدوث می شوند نه قدم.
شهرستانی، عبدالکریم، الملل والنحل، بیروت، دار المعرفة، ۱۴۰۴، ۲مجلد، جلد۱، ص۴۳-۴۴.
معتزله صفت تکلم در خداوند را حادث و از صفات فعل می دانند. در تقریر این صفت بیان می کنند که خلقت صوت و کلام توسط خداوند به معنی صفت تکلم است. در نتیجه کلام الهی و نیز قرآن، چیزی جز مجموعه ای از کلمات خلق شده توسط خداوند نیست.
شهرستانی، عبدالکریم، الملل والنحل، بیروت، دار المعرفة، ۱۴۰۴، ۲مجلد، جلد۱، ص۴۵.
...
شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، تصحیح الاعتقاد، قم، انتشارات کنگره جهانی شیخ مفید، ۱۴۱۳هجری قمری، یک جلدی، ص۴۱.
معتزله صفات فعل و ذات را قدیم و ازلی نمی دانند. ایشان هیچ چیز حتی صفات ذاتی را موصوف به قدم نمی شمرند؛ زیرا معتقدند که قدم، وصف مخصوص ذات است و از سوئی صفات فعل مترتب بر فعل هستند و چون فعل حادث است این اوصاف نیز موصوف به حدوث می شوند نه قدم.
شهرستانی، عبدالکریم، الملل والنحل، بیروت، دار المعرفة، ۱۴۰۴، ۲مجلد، جلد۱، ص۴۳-۴۴.
معتزله صفت تکلم در خداوند را حادث و از صفات فعل می دانند. در تقریر این صفت بیان می کنند که خلقت صوت و کلام توسط خداوند به معنی صفت تکلم است. در نتیجه کلام الهی و نیز قرآن، چیزی جز مجموعه ای از کلمات خلق شده توسط خداوند نیست.
شهرستانی، عبدالکریم، الملل والنحل، بیروت، دار المعرفة، ۱۴۰۴، ۲مجلد، جلد۱، ص۴۵.
...
wikifeqh: ضروری عقلی شود. انکار و یا ثبوت حسن و قبح عقلی از مهمترین مسائل کلامی است که ثمره مهمی در معنی عدل خداوند ایفاء می کند. با توجه به ثمرات این اصل عقلی به بررسی آن می پردازیم.
عقل به عنوان مهمترین درک کننده قوه بشر برای تشخیص می باشد. بهروری از عقل در مکتب معتزله به عنوان روش اصلی درک حقایق می باشد و یکی از ادراکات عقل شناخت حسن و قبح افعال است که عدلیه ( امامیه و معتزله) آن را پایه بسیاری از مباحث اعتقادی و معرفتی خویش قرار داده اند.
طوسی، خواجه نصیرالدین، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، قم، انتشارات شکوری، ۱۴۱۳ ه ق، الطبعه الثانیه، ص۳۲۷.
حسن و قبح به سه معنی به کار می رود:
مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، قم، منشورات فیروزآبادی، بی تا، الطبعه الثانیه،ج۲، ص۲۷۲.
اثبات حسن و قبح عقلی قبل از شرعی
مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، قم، منشورات فیروزآبادی، بی تا، الطبعه الثانیه، ص۱۷۸.
...
عقل به عنوان مهمترین درک کننده قوه بشر برای تشخیص می باشد. بهروری از عقل در مکتب معتزله به عنوان روش اصلی درک حقایق می باشد و یکی از ادراکات عقل شناخت حسن و قبح افعال است که عدلیه ( امامیه و معتزله) آن را پایه بسیاری از مباحث اعتقادی و معرفتی خویش قرار داده اند.
طوسی، خواجه نصیرالدین، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد، قم، انتشارات شکوری، ۱۴۱۳ ه ق، الطبعه الثانیه، ص۳۲۷.
حسن و قبح به سه معنی به کار می رود:
مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، قم، منشورات فیروزآبادی، بی تا، الطبعه الثانیه،ج۲، ص۲۷۲.
اثبات حسن و قبح عقلی قبل از شرعی
مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، قم، منشورات فیروزآبادی، بی تا، الطبعه الثانیه، ص۱۷۸.
...
wikifeqh: عدل الهی منشا بسیاری از عقاید است
العلامه الحلی، حسن بن یوسف، الباب الحادی عشر، انتشارات صدر رضوانی، ۱۳۸۳، ص۶۵الی ص۸۲.
مفهوم عدل در ارتکازذهنی هرانسانی وجود دارد وبه همین دلیل عقل حکم به خوبی آن می کند که در مقابل ظلم و جور قرار دارد.
الافریقی المصری، محمد بن مکرم بن منظور، لسان العرب، بیروت، دار صادر، بی تا، ۱۵ جلدی ج۱۱، ص۴۳۰.
تقسیم بندی در بحث عدل الهی
شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، اوائل المقالات، قم، انتشارات کنگره جهانی شیخ مفید، ۱۴۱۳ هجری قمری، یک جلدی، ص۵۷.
...
العلامه الحلی، حسن بن یوسف، الباب الحادی عشر، انتشارات صدر رضوانی، ۱۳۸۳، ص۶۵الی ص۸۲.
مفهوم عدل در ارتکازذهنی هرانسانی وجود دارد وبه همین دلیل عقل حکم به خوبی آن می کند که در مقابل ظلم و جور قرار دارد.
الافریقی المصری، محمد بن مکرم بن منظور، لسان العرب، بیروت، دار صادر، بی تا، ۱۵ جلدی ج۱۱، ص۴۳۰.
تقسیم بندی در بحث عدل الهی
شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، اوائل المقالات، قم، انتشارات کنگره جهانی شیخ مفید، ۱۴۱۳ هجری قمری، یک جلدی، ص۵۷.
...
wikifeqh: عذاب قبر به عنوان یکی از عقائد مکتب معتزله موضوع بحث این نوشتار است.
دلایل اثبات عذاب قبر
روایات مربوط به فشار قبر و راههای خلاصی از آن تماما دلیل برای اثبات عذاب قبر است. یکی از ویژگی های عالم برزخ فشار قبر می باشد. فشار قبر نسبت به افراد متفاوت است؛ بعضی از افراد فشار قبر ندارند و آنها که فشار قبر دارند از نظر شدت و ضعف یکسان نیست و بستگی به اعمال آنها دارد. با توجه به این امور، انکار منکرین از معتزله بی جهت می شود.
عوامل عذاب قبر
اکنون به عواملی که موجب فشار و عذاب قبر می شود اشاره می کنیم:۱ـ سخن چینی و مراعات نکردن طهارت و نجاست و پرهیز نکردن از بول و بی مهری به همسر
شیخ حر عاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعة، قم، مؤسسه آل البیت ع، ۱۴۰۹ هجری قمری، ۲۹ جلدی، ج۲۱، ص۳۴۵.
...
دلایل اثبات عذاب قبر
روایات مربوط به فشار قبر و راههای خلاصی از آن تماما دلیل برای اثبات عذاب قبر است. یکی از ویژگی های عالم برزخ فشار قبر می باشد. فشار قبر نسبت به افراد متفاوت است؛ بعضی از افراد فشار قبر ندارند و آنها که فشار قبر دارند از نظر شدت و ضعف یکسان نیست و بستگی به اعمال آنها دارد. با توجه به این امور، انکار منکرین از معتزله بی جهت می شود.
عوامل عذاب قبر
اکنون به عواملی که موجب فشار و عذاب قبر می شود اشاره می کنیم:۱ـ سخن چینی و مراعات نکردن طهارت و نجاست و پرهیز نکردن از بول و بی مهری به همسر
شیخ حر عاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعة، قم، مؤسسه آل البیت ع، ۱۴۰۹ هجری قمری، ۲۹ جلدی، ج۲۱، ص۳۴۵.
...
wikifeqh: محال است واقع شود و این معجزه برای اثبات رسالت رسول الله (صلی الله علیه و آله وسلّم) است.نظام معتقد است که اعجاز در قرآن مخصوص آیاتی است که از غیب خبر می دهند و اما قدرت بر تالیف و نظم قرآن به شرطی که خداوند مانع نشود، برای هر کسی ممکن است.
رجوع شود به مقاله عقائد و نقد معترله (اعجاز قرآن) .
...
رجوع شود به مقاله عقائد و نقد معترله (اعجاز قرآن) .
...
wikifeqh: وعید خداوند نسبت به بندگان است. این اصل با توجه به تعریف کافر، مشرک، مومن، فاسق، عذاب و عفو خداوند مطرح می شود. معتزله با تعاریف خود به این اصل تمسک ورزیده اند.
وعد به معنای نوید پاداش و وعید به معنای تهدید به عذاب است.
فیومی المقری، احمد بن محمد بن علی، المصباح المنیر، قاهره، دارلحدیث، الطبعه الاولی، ۱۴۲۱ ه – ۲۰۰۰م، ۱مجلد، ص۳۹۵.
دیدگاه مذاهب کلامی در این مساله بستگی به مبانی پذیرفته شده عقلی و اعتقادی ایشان دارد. اعتقاد به حسن و قبح عقلی و شناسائی مصادیق خوب و بد توسط عقل، مبانی معتزله برای پاسخ به این مساله را تشکیل می دهد. معتزله مدعی است که وعد و وعید الهی محقق می شود؛ زیرا تخلف و عدم تحقق وعده و وعید ظلم است. در نتیجه همانطور که تحقق وعده ها حتمی و ضروری است تحقق وعید نیز ضروری می نماید.
مطهری، مرتضی، درسهایی از عقاید، بی تا، ص۳۹.
در فرهنگ اعتقادی شیعه که برخاسته از قرآن و کلام معصومین (علیهم السّلام) است بطور صحیح از این مساله در دو بخش جواب داده شده است.۱. نوید (وعده) الهی برای مؤمنان استشیعه، تحقق نوید الهی را ضروری دانسته و امکان تخلف در این مورد را مخالف با عدل و حکمت خداوند دانسته با این حال فضل و رحمت خداوند را در تحقق وعده های الهی بی تاثیر نمی داند.
مطهری، مرتضی، درسهایی از عقاید، بی تا، ص۳۹.
...
وعد به معنای نوید پاداش و وعید به معنای تهدید به عذاب است.
فیومی المقری، احمد بن محمد بن علی، المصباح المنیر، قاهره، دارلحدیث، الطبعه الاولی، ۱۴۲۱ ه – ۲۰۰۰م، ۱مجلد، ص۳۹۵.
دیدگاه مذاهب کلامی در این مساله بستگی به مبانی پذیرفته شده عقلی و اعتقادی ایشان دارد. اعتقاد به حسن و قبح عقلی و شناسائی مصادیق خوب و بد توسط عقل، مبانی معتزله برای پاسخ به این مساله را تشکیل می دهد. معتزله مدعی است که وعد و وعید الهی محقق می شود؛ زیرا تخلف و عدم تحقق وعده و وعید ظلم است. در نتیجه همانطور که تحقق وعده ها حتمی و ضروری است تحقق وعید نیز ضروری می نماید.
مطهری، مرتضی، درسهایی از عقاید، بی تا، ص۳۹.
در فرهنگ اعتقادی شیعه که برخاسته از قرآن و کلام معصومین (علیهم السّلام) است بطور صحیح از این مساله در دو بخش جواب داده شده است.۱. نوید (وعده) الهی برای مؤمنان استشیعه، تحقق نوید الهی را ضروری دانسته و امکان تخلف در این مورد را مخالف با عدل و حکمت خداوند دانسته با این حال فضل و رحمت خداوند را در تحقق وعده های الهی بی تاثیر نمی داند.
مطهری، مرتضی، درسهایی از عقاید، بی تا، ص۳۹.
...
wikifeqh: عقاید_معتزله_(وعد_و_وعید)
[ویکی فقه] یکی از مهمترین مسائل کلامی در باب خداشناسی مساله روئیت و عدم روئیت خداوند است. این مساله علاوه براینکه در ادیان مختلف مورد بررسی و اختلاف است در مذاهب کلامی اسلامی نیز اختلافی در حد تضاد بین نظریات دیده می شود.
اشاعره و اهل حدیث به عنوان مدافعین روئیت خداوند به مخالفت با نظر معتزله که عدم امکان روئیت است، بپا خاسته اند. با توجه به مکتب وحی که مکتب عقل و برهان است از آیات قرآن و روایات معصومین (علیه السّلام) نیز در این بحث کمک می جوییم و نظر تشیع را در ضمن بیان می کنیم.
تاریخچه مساله
این مساله با توجه به عمومیت داشتن آن در بین مردم به یکی از حساسترین عقاید تبدیل شده است. ادیان ساختگی بشر معمولا معبودی قابل روئیت را می پرستیدند و ادیان الهی در این مساله با نفی روئیت به مخالفت جدی با اندیشه های ساختگی می پرداختند. حتی این خواسته توسط برخی از بنی اسرائیل
بقره/سوره۲، آیه۵۵.
متشابهات قرآن حجیتی در معنی ظاهری خویش ندارند؛ در نتیجه معنی ظاهری این آیات در تنافی با محکمات واقع می شود. در این صورت عدم تشخیص ظواهر از محکمات و تحلیل ناصحیح از متشابهات موجب سقوط در عقاید گمراه کننده می شود. حتی یکی از ملاکهای تشخیص متشابهات این است که معنی ظاهری آیه با عقاید مسلم و قطعی در تضاد باشد.
ادله مدعیان روئیت
...
اشاعره و اهل حدیث به عنوان مدافعین روئیت خداوند به مخالفت با نظر معتزله که عدم امکان روئیت است، بپا خاسته اند. با توجه به مکتب وحی که مکتب عقل و برهان است از آیات قرآن و روایات معصومین (علیه السّلام) نیز در این بحث کمک می جوییم و نظر تشیع را در ضمن بیان می کنیم.
تاریخچه مساله
این مساله با توجه به عمومیت داشتن آن در بین مردم به یکی از حساسترین عقاید تبدیل شده است. ادیان ساختگی بشر معمولا معبودی قابل روئیت را می پرستیدند و ادیان الهی در این مساله با نفی روئیت به مخالفت جدی با اندیشه های ساختگی می پرداختند. حتی این خواسته توسط برخی از بنی اسرائیل
بقره/سوره۲، آیه۵۵.
متشابهات قرآن حجیتی در معنی ظاهری خویش ندارند؛ در نتیجه معنی ظاهری این آیات در تنافی با محکمات واقع می شود. در این صورت عدم تشخیص ظواهر از محکمات و تحلیل ناصحیح از متشابهات موجب سقوط در عقاید گمراه کننده می شود. حتی یکی از ملاکهای تشخیص متشابهات این است که معنی ظاهری آیه با عقاید مسلم و قطعی در تضاد باشد.
ادله مدعیان روئیت
...
wikifeqh: آراء_معتزله
کلمات دیگر: