سدره المنتهی

wikishia: مفسران علمای لغت گفته اند، درختی است پر برگ و پر سایه، و تعبیر به سِدْرَةِ الْمُنْتَهی اشاره به درخت پر برگ و پر سایه ای است که در اوج آسمان ها، در منتها الیه عروج فرشتگان و ارواح شهدا، و علوم انبیا، و اعمال انسان ها قرار گرفته، جایی که ملائکه پروردگار از آن فراتر نمی روند، و جبرئیل نیز در سفر معراج به هنگامی که به آن رسید متوقف شد.
در مورد عبارت (سدرة المنتهی)، مفسران تعریف های مختلفی را آورده اند که در اینجا به چند نمونه از آن اشاره می کنیم: کلمه سدر به معنای جنس درخت سدر و کلمه سدره به معنای یک درخت سدر است و کلمه منتهی –گویا- نام مکانی است و شاید مراد از آن منتهای آسمان ها باشد به دلیل اینکه می فرماید:جنة الماوی پهلوی آن است و ما می دانیم که جنت ماوی در آسمان ها است چون در آیه ای فرموده است: «و فی السماء رزقکم و ما توعدون؛ هم رزق شما در آسمان است و هم آن بهشتی که وعده داده شده اید.» اما اینکه این درخت سدره چه درختی است؟ در کلام خدای تعالی چیزی که تفسیرش کرده باشد نیافتیم. و مثل اینکه بنای خدای تعالی در اینجا بر آن است که به طور مبهم و با اشاره سخن بگوید؛ مؤید این معنا، جمله "اذ یغشی السدرة ما یغشی" است که در آن سخن از مستوری رفته است؛ در روایات هم تفسیر شده به درختی که فوق آسمان هفتم قرار دارد و اعمال بندگان خدا تا آنجا بالا می رود. «در کنار درخت سدر (کنار) پایانی» و آن درختی در آسمان هفتم است (از علیّ بن ابراهیم) «و قطر درخت به اندازه پیمودن صد سال از سال های دنیا برای عبور کردن از کنار آن است» از امام باقر (علیه السّلام) و شاید از آن روی به این نام خوانده شده که رساندن اعمال بندگان به آسمان در این جا به منتهی و پایان خود می رسد، و پایان محلّی است که یک آفریده خدا می تواند تا آن اندازه به خدا نزدیک شود.نیز گفته اند که: آن درخت طوبی است، و علی بن ابراهیم (رض) گفت: آن درختی است که «شیعیان در بهشت در سایه آن به گفتگوی با یکدیگر می نشینند» و شاید برزخی میان عالم دنیا و عالم آخرت بوده باشد. یعنی حضرت محمد (صلی الله علیه و آله وسلّم) جبرئیل (علیه السّلام) را دید در حالتی که جبرئیل کنار سدرة المنتهی بود، و سدره درختی است بالای آسمان هفتم در طرف راست عرش که دانش هر فرشته ای به آن منتهی می شود و این از کلبی و مقاتل روایت شده است.و از ابن عباس و ضحاک نقل شده است که سدرة المنتهی چیزی است که آنچه از زمین به آسمان می رود منتهای معراجش آن جاست و آنچه از آسمان از فرمان الهی می آید به آنجا منتهی می گردد.بعضی هم گفته اند: ارواح شهدا تا آنجا بالا می روند.بعضی گفته اند: آنچه از بالای سدرة المنتهی نازل می گردد در سدره قرار می گیرد و سپس از آنجا تحویل گرفته می شود، و نیز آنچه که از ارواح به معراج می رود سدره نهایت معراج آنان است و از آنجا تحویل گرفته می شود.و منتهی به معنی محل پایان یافتن است، و این درخت چون پایان عروج- فرشتگان است سدره به آن اضافه شده است.و از مقاتل نقل شده است که سدرة المنتهی همان درخت معروف (طوبی) است.و نیز گفته شده است که (سدره) درخت نبوّت است. و آن نزد سدره ی که در آخر مقامات امکان واقع شده است بود و نامیدن درخت نور که در آخر مقامات قرار گرفته به «سدره» بدان جهت است که در آن مقام جز حیرت، ترس و دهشت چیزی نیست، و «سادر» کسی است که متحیّر باشد و آن درختی است در طرف راست عرش بالای آسمان هفتم، که علم هر ملایکه به آن منتهی می شود، اعمال خلایق از اولین و آخرین به آنجا منتهی می شود و ارواحی که بالا می روند به آنجا منتهی می شوند و کسی که مقیّد به قیود حدود باشد از آنجا فراتر نمی رود.و لذا جبرئیل در آن مقام گفت: اگر یک سر انگشت نزدیک تر می رفتم می سوختم و آن درخت طوبی است و آن درخت نبوّت است، چنانچه بالای آن درخت ولایت است.
سدرة المنتهی در روایات
درباره «سدرة المنتهی» هر چند در قرآن مجید توضیحی نیامده، ولی در اخبار و روایات اسلامی توصیف های گوناگونی پیرامون آن آمده است این تعبیرات نشان می دهد که هرگز منظور درختی شبیه آنچه در زمین می بینیم نبود، بلکه اشاره به سایبان عظیمی است در جوار قرب رحمت حق که فرشتگان بر برگ های آن تسبیح می کنند و امت هائی از نیکان و پاکان در سایه آن قرار دارند.
← احادیث
۱. ↑ طباطبایی، محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۳۱.
...