اذر

به معنای تند سریع و آتش است که معنا می گرد آذر

آذر فرشته ی آتش یا همان فرشته نگهبان آتش🌷😀

آتیش پاره

تند وسریع

احتمالا به معنای آذرخش یعنی صاعقه و برق نیز باشد.

آتش پاره

در اوستا " آتر " در پهلوی " آدر " و در پارسی " آذر " که همان آتش است.

اتش

آتش وسریع

آذر ( Azər ) :در زبان ترکی به معنی بلند است
بایگان ( Baygan ) :در زبان ترکی به معنی بزرگان و محتشمان

منبع:کتاب برهان قاطع

عنوان لغت نامه یادم نمانده ولی احتمال قوی آنندراج باشد معنی دیگری از آذر دارد به معنی بزرگ و متشخص
و در این معنی ، ، آذربایجان ، ، به معنی جایگاه بزرگ برزگان ملموس تر به نظر می رسد
آذر: بزرگ ومتشخص
بیگ یا بایگ : شخص متشخص صاحب مقام

به معنی آتش و نام پادشاهی به نام اذرخش د

قوس

آذر:نام پسرانه ترکی به معنی بلند

آذر ( Azar ) :در زبان عبری به معنی کمک کردن و حمایت کردن است
آذر ( Azar ) :در زبان اسپانیایی به معنی شانس است

آذ ( آس ) نام قوم واَر قهرمان - مرد آذر قهرمان آذ

آتش

نام نهمین ماه سال خورشیدی برابر با ماه قوس افغانستان و در گاه شماری پارسی، نهمین روز هر ماه آذر است.
در آذرروز از آذرماه، جشن آذرگان برگزار میشود. ایزد این ماه ایزدآذر است.
واژهٔ آذر به معنای آتش و اوستایی آن"آتَر" و 'آدُر است و در پارسی میانه به آن آدُر است.
واژهٔ آتَش که در پارسی میانه آتَخش بوده، برگرفته از این واژه است

ساتراپ آتروپاتگان ::استان آذربایجان - آذربایگان

قوم ماد :جد قوم آذری
قوم پارس :جد قوم لر
قوم پارت ::افغان - پشتو

طایفه مغان قوم ماد
شهر مغان آذربایجان

آذر در اصل یک کلمه عربی است که وارد زبان فارسی شده در فارسی به آتش میگوییم و آذر نمیگوییم آذر از حروف الفبای عربی است در عربی به معنی خورشید و در فارسی شده آتش

آذر در زبان سریانی به معنی زمستان هم آمده است.

در افغانستان به آذر ماه ، برج قوس گویند

سلام و درود
جناب طاهان؛ آنچه که در ترکی بزرگ معنی می دهد بِیگ یا بیک است نه بایگ!!! و نشانه جمع در ترکی لَر یا لار است نه ان!!!، ان نشانه جمع در پارسی است. بر پایه دیدگاه شما باید آذربِیگلر یا آذربیجلر گفته می شد نه آذربایگان یا آذربایجان.
بر مبنای آنچه برخی دوستان گفتند و بر پایه ی وجود واژه آذر در نام آتشکده ها، اینگونه روشن می شود که آذر معنای آتش دارد و ریشه این واژه در پهلوی نیز دارای همین معناست.
کمتر بگوییم و بیشتر بخوانیم و بسیار بیشتر بیندیشیم

( لطفا نظر من رو هم بذارید )
ادبیات ضد ترکی :

اکنون میرویم به سراغ عبارت :
[ زبان آذری ]
این عبارت که کشف اعظم و ساخته آقای کسروی ملعون است ، توسط پانفارسهای متوهم و باستانگرا ، پیراهن عثمان شده و آن را بر تن ترکان چندین هزار ساله و بومیان اصیل این آب و خاک میپوشانند .

اگر دقت کنید ، حرف ( ی ) در آخر کلمه آذر ، یاء نسبت در زبان به اصطلاح فارسی است که بیشترین کاربرد آن در دو مورد : مکانی و زبانی میباشد و مانیز در همین دو مورد بحث میکنیم .

اول = مکانی :
وقتی میگوئیم : تهرانی ، یعنی مکانی هست بنام تهران که مثلا آقای A اهل آن مکان ( اهل تهران ) است .
یا اصفهانی ، یعنی مکانی هست بنام اصفهان و مثلا آقای B اهل آنجاست .

وهمینطور شیرازی و تبریزی و . . . . . . . . . .

طبق شرح بالا اگر چنانکه منظور کسروی مکان باشد ، پس میباید مکانی بنام آذر وجود داشته باشد .
حالا متوهّمین کسروی پرست برای ما نشان دهند که نه تنها در ایران بلکه در کجای کل جهان مکانی بنام آذر وجود دارد؟؟؟

دوم = زبان :
در تمام دنیا معمولا اسم زبانها بنام اقوام گفته میشود .
مثلا وقتی میگوئیم زبان آلمانی ، یعنی زبان قوم آلمان . وفرانسوی یعنی زبان قوم فرانسه . و . . . . . . . . . .
بلوچی ، یعنی قومی هست بنام بلوچ و این زبان مال آن قوم است .
ووقتی میگوئیم کردی یعنی قومی هست بنام کرد و این زبان مال آن قوم است .
و فارسی . . . . . . . . . .
گیلکی . . . . . . . . . .
مازنی . . . . . . . . . .
عربی . . . . . . . . . . .
ترکی . . . . . . . . . .
و غیره . . . . . . . . . .

اکنون برگردیم به کشف بزرگ کسروی که میگوید : [ زبان آذری ] ، پس میباید قومی باشد بنام [ آذر ] که این زبان منتسب به آن قوم باشد .

آقایان پانفازسهای متوهّم در کل تاریخ جهان نشان دهند که این قوم [ آذر ] در کجاست ؟؟؟ودرکدام تاریخ نوشته شده؟
این عبارت یک کلمه ترکیبی است :
آذ = قوم ترک و شاخه ای از گوگ تورکها
اَر = جوانمرد ، قوی ، رشید ، دلاور
پس :
آذر = مخفف ( آذ اَر ) = قوم رشید آذ

من نمیخواهم ده ها جواب دندان شکن و مستند و مدلل را که نخبگان ما گفته اند
و نوشته اند تکرار کنم و فقط به همین دو مورد اکتفا کردم تا اگر در خانه کس باشد همین دو مورد بس باشد !!!!!

پاسخ به مرودشتی
تاریخ رو بخون کسروی کی باشه که زبان آذری رو بخواد بسازه!
زبان آذری بار اول درقرن هفتم توسط جهانگرد وجغرافیدان یاقوت حموی در کتاب معجم البلدان ( سرزمینهای عجمها ) آمده که آن را زبان مردم آذربایجان دونسته و می گوید: زبان آذربایجان الآذریه است که فهمش برای دیگران مقدور نیست.
اگر ترکی بود، می گفت ترکی. نمیگفت الآذریه!
البته مورخان زیادی وجود دارند که بیشترشون ایرانیند و زبان آذربایجان رو پهلوی و یا فارسی معرفی کرده اند مثل ابن مقفع، ابن حوقل، مقدسی، اصطخری، مستوفی و کسان دیگه که چون با گویش پهلوی آشنا بودند زبان آذربایجان رو پهلوی گفته اند و فارسی هم در نوشته های اونا، کلا به همه زبانهای ایرانی فارسی هم گفته میشده.
ولی یاقوت حموی چون ایرانی نبود و از رومیهایی بود که از کودکی به اسارت گرفته شده بود و بعدا به سفر و تجارت مشغول میشه طبعا با گویش و اصطلاح پهلوی هم هیچ آشنایی نداشته و زبان آنجا را منسوب به آذربایجان یعنی آذری معرفی میکنه وگرنه اگه این زبان رو بهتر میشناخت اوهم مث بقیه پهلوی میگفت.

پس آذری درواقع کوتاه شده ی آذربایجانی هستش یعنی آذری منسوب به آذر نیست، منسوب به آذربایجانه.
واژه هایی که پُرهجا و طولانی هستن در هنگام نسبت دادن، کوتاه میشن مثلا:
ما کسی رو که اهل مازندران باشه مازنی میگیم درحالیکه مازن نه نام مکان است نه نام یک قوم، پس مازنی کوتاه شده ی مازندرانی است.
یا کسی رو که اهل بخارا باشه بخاری میگیم درحالیکه بخار نه نام مکان است نه نام یک قوم ، پس بخاری کوتاه شده ی بخارایی است.
و کسی رو که اهل سوریه باشه سوری میگیم درحالیکه سور نه نام مکان است نه نام یک قوم، پس سوری کوتاه شده ی سوریه ای است.
پس نامهایی مث مازنی، بخاری، آذری، سوری و . . . برای آسون تلفظ کردن نامهای طولانی بکار میرن و ربطی به مکان و قوم ندارند.
با این پاسخ مشخص میشه که این اصطلاح متوهم که گفتی بجز خودت به کس دیگه ای ربط پیدا نمیکنه.
نمونه ش همین قوم ناشناخته آذ که میگی، کی هستن، کجا بودن؟
در کل تاریخ جهان نشان بده این قوم [آذ] در کجاست؟؟؟و در کدام تاریخ نوشته شده؟
و اگر هم شاید یه جایی حوالی چین یا مغولستان، چنین قومی وجود داشته، ربطش با آذربایجان چیه؟
استدلال آبکی هم نیاور که چون آذ یا آز در ابتدای آذربایجان وجود داره! خب ابتدای آزتک یا ازنا یا آزادشهر هم آز وجود داره ولی ربطی به قوم آز نداره.
ربط دادن هر نامی که در اون آذ یا آز وجود داشته باشه، به این قوم، و آوردن چنین دلایل بی پایه و اساسی مث سایر دلیلهاتون، بیشتر کاربرد عوام فریبانه داره و به درد مراجع علمی و تاریخی نمیخوره.

یعنی مرد نگهبان یا همان کمان دار یعنی زود رنج

با سلام و احترام

در جواب جناب م آریان :

آذری . . . . کوتاه شده ی آذربایجان نیست . . . برای خودتون فلسه بافی نکنید چنانچه زنجی کوتاه شده ی زنجان و اردی کوتاه شده ی اردبیل و اصفی کوتاه شده اصفهان و . . . . نیسن . . . یکی از ضعف نوشتاری این خط تحریری الان همینه . . . حرف شما زمانی درست محسوب می شد که فراگیر باشه نه این کلمات . . .

در ضمن حرف از ( ی ) نسبت شد . . . فارسی برای قوم فارس و ترکی برای قوم ترک . . . قوم آذر نداریم که آذری هم داشته باشیم این تا اینجا

بریم برا مسائل زبان شناسی و قومی و تاریخی :

قبلا هم گفتم همه برادریم و هم وطن هستیم و کشورها و ملت های همسایه هم همین طور . . . بحث صرفا تاریخی هست . . . و از نظر دینی من مسلمان و پیرو مکتب اهل ع میباشم و قهرمانان ملی من از باکری ترک گرفته تا شهید همت ها و شهید دوران ها فارس زبان هم برادران ما هستن . . . .

کلمه آذربایجان . . از منبع معتبر فارسی از کلمه ی آذربایگان . . . که کلمه ی کاملا ترکی و منابع معتبر از بستان آباد ان موقع اوجان ( بلند ) نامیده میشد یعنی سرزمین ترکان اغوز . . . منبع اصلی ارسال می گردد 👇👇👇

وقتیکه آغور [اوغوز خان] آن ولایت گرفت، صحرا و مرغزار اوجان - که یکی از محال ولایت آذربایجان است - او را خوش آمد و فرمود که هر یک از مردم او یک دامن خاک بیاورند و آنجا بریزند؛ و خود به نفس خود یک دامن خاک آورد و بریخت. تمامت لشگر و مردم هر یک دامنی خاک بیاوردند و بریختند. پشته ای عظیم برهم رسید، نام آن پشته را آذربایگان کرد. …. . چه آذر به لغت ترکی به معنی بلند است و بایگان به معنی بزرگان و محتشمان؛ و آنجا را با آن مشهور گردانید…. ".

منبع : بسیار معتبر برهان قاطع . . . 🌹🌹

می تواند معنی و مفهوم های دینی و آتش هم داشته باشد . . . که زیاد مهم نیستن

در خصوص ورود ترک در زمان و بعد سلجوقی ؛ در منابع معتبر طبری ؛ التیجان ؛ و حتی با مطالعه دقیق منابع بیزانس نیز مشخص است که ترک و ترکمان بسیار قبل تر از سلجوقیان بوده و هستند و حتی اگر تاریخ غیر نوشتاری قبل اسلام رو بتوانیم بررسی کنیم ؛ در منابع آشوری نیز اسم ترک در منطقه ما موجود بوده و حتی می توان از رشته های دیگری مانند مردم شناسی نیز ثابت کرد . . .

در نامه نادر شاه به عثمانی در زمانی ک عثمانی آذربایجان را اشغال کرده بود دقیقا آورده شده ( نوشته شده ) آذربایجان و عراق از قدیم ملک شاهان ترکمان ( ترکان اغوز ) هست . . .
اصل نامه در منابع اینترنت و هم منابع عثمانی و آرشیو ایران بوده . . . و قابل احصا می باشد . . .

در مورد زبان از خراسان شمال گرفته تا منطقه آذربایجان اقوام افشار . . . بیات . . . قاجار . . بایندر و اصانلو و غیره ک قوم و نام و طایفه مشخص ک ترکان اغوز ی هست هزار سال حاکم بوده و هنوز هم هستند و قبل از اسلام نیز ترکان خلج و بماند ک از نظر تاریخ نگاری ما اشکانیان و التصافی باستانی نیز ترک بود ولی البته میتوانند غیر اغوز باشند . . . ولی ما ترکان اغوز هستیم . .

در مورد زبان در جغرافیای محل زندگی شما اولین شاعر ترک اغوزی. . . حسن اوغلی قبل ار شاعران بزرگ فارسی دری و قابل احترام فارس زبان ک شاعر ما ترکان نیز هستند در اما آنجا بوده اند

در مورد رسمیت درست است ک در سطح دیوانی و علمی زبان ما تا قبل از صفویان به اندازه ی فارسی و عربی در نامه نگاری و متون علمی می استفاده نمی شد ولی زبان علمی جغرافیای ایران همیشه عربی بوده است ولی بعد از صفوی تبدیل زبان اول دولت و خود شاه اسماعیل و دیگر شاهان هم نامه و هم دیوان ترکی دارند . . . و این سنت در زمان نادر شاه ب اوج خود رسیده بطوری ک نانها زبان استفاده شده ( نادر شاه از زبان نژادی در نامه های خود و مشترک با عثمانی و هند و آسیای مرکزی سخن گفته است ) سنگ نوشته کلات نادری در خراسان نیز موجود است

و اما نام خود ایران از نظر بعضی از زبان شناسان ترک از کلمه ترکی است ولی مهم نیست . . . ک در زمان ایلخانان مغول ب مفهوم ایران زمینه برای اولین بار در تاریخ بعد از اسلام در سطح سیاسی ظاهر می شود . . گفته می شود قبل از اسلام نیز می باشد ( ارن شخر یا همان ایران شهر موجود بوده ) بماند ک جغرافیای فرهنگی بوده است آن هم با شک . . . ب عبارتی قبل از اسلام منابع نوشتاری بسیار اندک و یا در دسترس نیست چون در استبداد نه کتابی نه فیلسوفی و نه تاریخ نگاری وجود نداشته است . . .

و اما در مورد ارتباط تاریخ با حقوق وجود یک زبان با منابع مشخص در هر زمان ب یک جغرافیا وارد شود مخصوصا قبل از دوران مدرنیته . . عنصر مشخص و قابل احترام با حقوق مشخص محفوظ و در همه دنیا بصورت عمومی مورد قبول است و انکار ان میتواند مصداق فاشیسم باشد و جرم محسوب می گردد

و در مورد نژاد . . . نژادی در دنیا وجود نداشته و مبنای علمی ندارد

تاثیر جغرافیا در ملت ها و در ژنتیک پذیرفته شده است و در ژنتیک نژاد مشخص نمی گردد . . . ( نژاد وجود خارجی ندارد )

زبان آذری وجود خارجی ندارد . . . آن زبان موهون آذری گفتمان ملت سازی زمان پهلوی بود . . . لطفا زبان پهلوی را و تاتی و . . . را بنام آذری ب ما تحویل ندهید . . . ولی ما منکر زبان پهلوی در منطقه نیستیم چون هنوز هم هست . . . تاریخ نگاران چنین چیزی نگفته اند که آذری زبان وجود دارد . . . . . . و در ادامه زبان منطقه شما پهلوی بوده ک متاسفانه یا خوشبختانه به دری تغییر یافته . . . یا علی مدد 🌹😘🌹 . . . سخنان این دوستمون از روی تعصب ملت سازی دوران مدرنیته بوده ک اشتباه محض و متاسفانه در افغانستان بر علیه قوم شریف فارس و در ترکیه بر علیه قوم شریف کرد اتفاق افتاده است و می افتد. . . ما همه برادریم علمی و عقلی برخورد کنیم و امور را ب متخصصان منصف واگذار نماییم

در خصوص چشم های بادومی و زرد پوست و غیره 😊 تاثیرات جغرافیایی منطقه عوامل موثری در قیافه و اندام و . . . داره 🌹

درود ُ سپاس
کسی نگفته که چه در گذشته چه اکنون قومی به نام آذر وجود داشته ولی واژه آذری ( الآذریه ) از سده هفتم توسط یاقوت حموی به کار رفته و واژه ای نوساخته در زمان کنونی نیست که آن را رد کنیم و شاید پیش از آن هم برای نامیدن زبان آذربایجان این نام بکار می رفته که ما آگاهی نداریم.
پس چه دوست داشته باشیم یا نداشته باشیم این نام وجود خارجی داشته و درباره زبانِ روامند در آذربایجان هم بکار رفته:
حموی:" زبان آذربایجان الآذریه است که فهمش برای دیگران مقدور نیست. "
اسناد گویای تاریخی را که نمی توان پوشاند یا دروغ پنداشت.
دیگر تاریخنگاران وجغرافیدانان پیش و پس از حموی، از نامهای پهلوی و پارسی برای نامیدن زبان آن سرزمین بهره برده اند که می توان اینگونه برداشت کرد که آذری یکی از گویشهای زبان پهلوی بوده.
ولی واژه آذری به چه معناست و چگونه ساخته شده؟ به گفته کاربران گرامی، قومی به نام آذر نداشته ایم و آذر نام جایی هم نیست.
پس تنها یک گزینه پیش روی ماست که آذری را کوتاه شده آذربایجانی که واژه ای پرهجا و طولانیست بدانیم، واژه آذربایِجانی دارای پنج یا شش هجاست ( بر پایه نوع واگویی ) که بسیار طبیعی ست که به ریخت آذری که دارای سه هجاست، کوتاه شود، به همان روی که واژه مازندرانی که پنج هجاییست به مازنی سه هجایی کوتاه شده.

تاریخنویسانی مانند ابن مقفع وحمزه اصفهانی، بخشهای میانی ایران را هم پهلوی زبان دانسته اند که با چرخشی اندک به پارسی دری دگرش یافته ولی هنوز هم در برخی شهرها و روستاهای استان اصفهان و سمنان و آذربایجان کاربری دارد و همچنین زبانهای لری، کردی، مازنی، گیلکی، زازاکی ( در ترکیه ) ، تالشی، تاتی و . . . هر کدام گویشی از زبان پهلوی هستند.
این شمارگان اندک پهلوی زبان ( تات ) در آذربایجان امروزی، هرگز باعث این نمی شود که مورخان، زبان این دیار را پهلوی بنامند و باید آن را ترکی می گفتند ولی گواهی همه آنها بر روامندی فراگیر زبان پهلوی در آذربایجان در هزاره پس از اسلام ( تا صفویان ) ، دیگر هیچ شک و گمانی در بود این زبان در این سامان باقی نمی گذارد.
دگرش زبان، در آذربایجان به شکل بنیادین رخ داد و پهلوی را به ترکی دگرگون کردبه گونه ای که به خاطر کوچ قبیله های ستیزه گر ترک که به انگیزه بدست آوردن غنیمت و ثروت در جنگ با رومیان آناتولی به آذربایجان می آمدند و ماندگار هم شدند و جانبداری که از آنها در برابر ساکنان بومی از سوی حاکمان ترک و مغول در طی چند سده صورت گرفت باعث این دگرش پیش رونده گردید.
بومیان آذربایجان که دهقانانی یکجانشین و آرام بودند، در برابر این مهمانان ناخوانده که خود را مجاز به هر کاری می دانستند، چه چاره ای داشتند؟ مولانا:
آن غزان ترک خونریز آمدند / بهر یغما بر دهی ناگه زدند
دو کس از اعیان آن ده یافتند/ در هلاک آن یکی بشتافتند
بدر شروانی شاعر سده نهم ه از شهر شماخی:
گر شماخی شد خراب از ترکمانان غم مخور/ مکه هم گشت از جفای لشکر مشرک خراب
گر ز راه آن ددان دوری گزیدی عیب نیست/ آدمی باید که خود را دور دارد از کلاب
از سگ دیوانه ی کف کرده باید احتراز / بد بود گر دامنی آلوده سازد از لعاب
بومیان آذری چشم امیدی هم به حکومت نمی توانستند داشته باشند، قبایل ترک به هرحال نیروی جنگنده و تاثیرگزار حکومتهای سلجوقی به بعد در آذربایجان بودند بنابراین خود را در برابر دیگران به ویژه کشاورزان غیرجنگجوی آذری، مسلط و خودسر می یافتند که در مواردی دست به سوی مال و ناموس آنها نیز دراز می کردند. حکومت هم ناگزیر به دادن امتیاز و آزادی بی حد به آنها بود که آنها را از دست ندهد. قطران تبریزی:
اگر بگذشت از جیهون گروه ترکمانان را / ملک محمود کاو را بود زابل کان در سنجر
زمانی تازش ایشان به شروان اندرون بودی/ زمانی حمله ایشان به آذربایگان اندر
نبود از تازش ایشان کسی بر چیز خود ایمن/ نبود از حمله ایشان کسی بر مال خود سرور
در اینجا دهقان آذری چه می توانست بکند؟ نه توان درگیر شدن داشت که جانش راهم بر باد رفته می دید، نه در دادخواهی بردن به حکومت، برای خود سودی می یافت. خاقانی شروانی:
خون خوری ترکانه کین از دوستیست؟/ خون مخور، ترکی مکن، تازان مشو
کشتیَم، پس خوشتن نادان کنی / این همه دانا مکش، نادان مشو
دهقان چاره ای نداشت که به مانند ترکان درآید، اگر به چهره آنها نبود دستکم به زبان آنها باشد که در آن اوضاع بلبشو و هرکی هرکی ترکانه، بتواند گلیمش را از آب بیرون بکشد.
این بود که پس از گذشت حدود ششصد سال یعنی از سلجوقی تا صفوی، زبان پهلوی در آذربایجان کم کم رو به فراموشی گذاشت و جای خود را به ترکی داد ولی با واژه های بسیار زیادی که بومیان آذری با خود از پهلوی به ترکی بردند که رد پای پررنگ آن را در زبان امروزین آذربایجان می توان دید.
دیگر گفته های دوست گرامی در بالا مانند معنای نام آذربایجان، نام ایران، تبار اشکانیان، تاثیر جغرافیا بر روی ژنتیک و چهره! به سادگی قابل راستی آزمایی و پاسخگویی ست که بیش از حد متن را دراز و خسته کننده می کند، دوستان فرهیخته خود می توانند پژوهش نمایند.
سنگ انداختن و شبهه و دودلی ساختن ساده است و از هر انسان بی بندو باری برمی آید.

با سپاس از خوانندگان

واژه ( آذر ) و دگرریختهای آن در زبانهای گوناگون:
اوستایی:ADAR، ATHRAVAN، ATUR، ATHRA
پارسی باستان:ATER
پهلوی: ADUR
کردی:AGAR
سانسکریت:AGNIS، AGNI
لاتین: IGNIS
اسلاوی کهن:OGNI
روسی: OHEM
چک:OHEN
لیتوانی: UGNIS
هتیت:AGNIS
نکته:معین این واژه را با ( آتش ) همریشه می داند ( در پانوشت برهان قاطع ) .
پَس گشت ( =مرجع ) : فرهنگ ریشه های هندواروپایی زبان پارسی/نویسنده:منوچهر آریانپور کاشانی

در جواب آقای کشاورز

متن بالا رو ک فرستادم مستند و درست جواب بده نوشته های کسروی ملعون و امثالهم تاریخ این خطه رو عوض خواهد کرد . . . آذری جعلی و هر کسی دوسش داره پدرش ِ . . . 😎

درود ُ سپاس
جناب امیر حسین
نوشتاری که در بالا گذاشته ام کاملن مستند و بر پایه بُنمایه های تاریخی مانند نوشته های تاریخنگاران و جغرافیدانان همچون یاقوت حموی، ابن مقفع ودیگران وهمچنین شاعران سده های گذشته آذربایجان و شروان است.
چه کسروی یا دکتر ارانی، زریاب خویی، اقرار علیُف، دکتر طباطبایی، دکتر جوادی، استاد شهریار و بسیاری دیگر از فرزانگان و پژوهشگران که در این زمینه کار کرده و روشنگری نموده اند، همگی فرزندان آذربایگان هستند.

آتشکده های بزرگ ایران آذرگشنسب در تکاب آذربایجان آذربرزین مهر در نیشابور آذرفرنبغ در فارس حتا آتشکده همیشه فروزان باکو این معنا را می رساند که آذر یعنی آتش و ربطی به قوم آز ندارد شاید به احتمال زیاد قوم آز همان قوم آزتک باشد در مکزیک که پیش از کرستف کلمب ینگه دنیا را کشف کردند و آنجا را قاره آز الیا نامیدند ولی انگلیسیهای پدرنامرد در حق این قوم مظلوم اجحاف کردند و اسپانیاییها هم آنها را از بین بردند.