یگانه انگاری

یگانه انگاری یا یگانه گوهرانگاری یا مونیسم (Monism) یک دیدگاه فلسفی است که می گوید همه چیز موجود در جهان هستی سرانجام از یک جوهر سرشته شده است و همه پدیده ها تنها نمودهایی از یک جوهر واحد هستند. یکی از بزرگ ترین اشاعه گران یگانه انگاری باروخ اسپینوزا بود. لازم به توضیح است که «مونیسم» با «مونادیسم» لایبنیتز تفاوت دارد.یگانه انگاری را می توان بر دو قسم دانست: ماده گرایی و ایده آلیسم
همه خدایی
دوگانه گرایی
کارکردگرایی (فلسفه ذهن)
کل نگری
ایدئالیسم
تکثرگرایی (فلسفه)
اسپینوزا بر این باور بود که تنها یک جوهر وجود دارد و آن هم «خدا» است. جهان روانی و مادی از منظر او؛ جوهراً با هم تفاوتی ندارند بلکه آنها وجوه مختلف جوهر یگانه یعنی خدا هستند. از دیدگاه اسپینوزا، دیگر تعاملی بین ذهن و جسم وجود ندارد، چون حالت های مادی و روانی وجوه مختلف یک رویداد یگانه هستند.

یگانه انگاری (monism)
(یا مونیسم؛ از واژۀ یونانی monos، به معنی «یگانه») در فلسفه، آموزه ای که واقعیت غاییکلاً از یک جوهرتشکیل می شود. از این رو، یگانه انگاری هم مخالف دوگانه انگاری(دوئالیسم) است و هم مخالف کثرت گرایی(پلورالیسم). سه نوع یگانه انگاری اصلی مطرح شده است: یگانه انگاری ماتریالیستی، یگانه انگاری ایدئالیستی، و نظریۀ ذهن ـ ماده طبق آموزۀ نخست، همۀ چیزهای درون جهان هستی، ازجمله پدیده های ذهنی، به مقولۀ ماده تحویل می شوند؛ مثلاً در نظریۀ ماده گرایی. در آموزۀ یگانه انگاری ایدئالیستی، ماده جلوه ای از جلوه های ذهن به شمار می آید؛ و در آموزۀ ذهن ـ ماده، ماده و ذهن چنان انگاشته می شوند که گویی صرفاً جنبه هایی از یکدیگرند. اگرچه تاریخ پیدایش فلسفه های یگانه انگارانه به یونان باستان می رسد، اما واژۀ «مونیسم» تقریباً جدید است. این واژه را نخستین بار کریستیان وُلف، به کار برد تا انواع تفکر فلسفی را که در آن ها کوششی برای از بین بردن دوگانگی جسم و ذهن صورت گرفته بود معرفی کند. باروخ اسپینوزا، اگرچه با این واژه شناخته نمی شود، یکی از متنفذّترین یگانه انگاران بود. به عقیدۀ او هم پدیده های مادی و هم پدیده های معنوی صفات یک جوهر بنیادین اند. آموزۀ او قویاً نظریۀ ذهن ـ ماده را بشارت می داد.