یواقیت العلوم و دراری النجوم

یواقیت العلوم و دراری النجوم کتابی چنددانشی به زبان فارسی که در سال ۵۷۳ق به قلم طاهر بن احمد بن محمد معروف به نجارابومحمد قزوینی درباره ی علوم و فنون نگاشته شده است. نام نویسنده کتاب دانشنامه ای یواقیت به نظر اکثر محققان ناشناس است. در سده ششم قمری، کمتر اثری را می توان پیدا کرد که به زبان فارسی نوشته شده باشد.
مجموعاً هفت نسخه خطی از این کتاب وجود دارد؛ دو نسخه آن در کتابخانه ایاصوفیا شهر استانبول، یک نسخه در کتابخانه چورم ترکیه، دیگر نسخه ها در کتابخانه مجلس، مجموعه گلستان و کتابخانه مؤسسه لغت نامه دهخدا موجود هستند.
جدیدترین کتابت یواقیت، در سال ۱۳۱۰ق، به خط نسخ و خوش شکسته برای ناصرالدین شاه قاجار نوشته شده است.
این اثر به تصحیح محمد تقی دانش پژوه در سال ۱۳۴۵ توسط بنیاد فرهنگ ایران و سپس در سال ۱۳۶۴ توسط انتشارات اطلاعات منتشر شده است. نام نویسنده کتاب، حتی در چاپ کتاب نیز ناشناس ذکر شده است.
طاهر بن احمد بن محمد معروف به نجار ابومحمد قزوینیمتولد ۴۹۲ق/۱۰۰۹م و درگذشته ی ۵۷۵ق/۱۱۸۰م
یواقیت العلوم، برای مظفرالدوله والدین ملک الامرا طغرل تگین غازی بیک الب ارغو بن یرنقش بازدار نوشته شده است. خاندان وی از اوایل سده ششم تا اواسط سده هفتم قمری(سال ۶۳۵ق)، بمدت صد و شانزده سال، حکمرانی شهر قزوین را داشته اند. مؤلف در مقدمه کتاب می نویسد:

یَواقیتُ العُلوم و دَراریُّ النُّجوم
دانشنامه ای به فارسی در علوم و فنون، از نویسنده ای ناشناش. احتمالاً نویسنده مجتهدی عالِم از مردم قزوین باشد او این کتاب را پیش از ۵۷۳ق نوشته و به مظفرالدوله طغرل تگین، حاکم قزوین، پیشکش کرده است. مطالب کتاب در ۳۰ فن تنظیم شده است و هر فن یک فاتحه و دوازده مسئله، همراه با پاسخ (روی هم ۳۶۰ پرسش و پاسخ) دارد. به نوشتۀ مؤلف، در این کتاب بیشتر مسئله هایی آورده شده است که علما در محافلِ خلفا و مجالس بزرگان مطرح کرده اند. علم کلام، فقه، علوم قرآنی، حدیث، امثال عرب، صرف و نحو، عروض، شعر، طب، نجوم، و حساب برخی از مطالب این کتاب اند. خاتمۀ کتاب در قصۀ بشیر، از اولیای خدا، و شادان، پسر ۱۵سالۀ هرمزد، پادشاه پارس، و پرسش و پاسخ میان آن دو است که درواقع، خلاصه ای از مطالب کتاب است. این کتاب به تصحیح محمدتقی دانش پژوه منتشر شده است (۱۳۴۶ش).