سینما برای اولین بار در اوایل قرن بیستم به افغانستان وارد شد اما با مخالفت های حاکمان سیاسی زمینه خوبی برای رشد آن فراهم نشد. فیلم سازی در افغانستان در قرن بیستم نوسانات زیادی داشت و دهه های ۴۰ تا ۶۰ خورشیدی اوج گرفت اما در حکومت های بعدی افول کرد. فیلم های بسیار کمی با کیفیت بالا در این کشور ساخته شد. بعد از سقوط طالبان و آزاد شدن رسانه ها در افغانستان، سینمای افغانستان دوباره شروع به کار کرد.
سینما پامیر
داستان ورود نخستین پروژکتور سینما به افغانستان هنوز مشخص نیست؛ ولی بنابر روایاتی نخستین پروژکتور توسط وایسرای هند بریتانیا به شاه حبیب الله در سال های ۱۹۱۴ یا ۱۹۱۵ هدیه داده شده بود؛ ولی اسناد رسمی نشان می دهد که شاه امان الله برای اولین بار پروژکتور سینمایی را با خودش از سفر اروپا در سال ۱۹۲۸ وارد افغانستان کرد.در این سال اولین فیلم در پغمان در میان عموم مردم برای نخستین بار اکران شد.اولین سینمای افغانستان سینما بهزاد نام داشت.زیر فشار روحانیون سینما بهزاد و در بین سال های ۱۳۰۸ تا ۱۳۱۱ کاملاً بسته شد و بعد از کشته شدن شاه حبیب الله کلکانی، نادر خان شاه جدید سیاست روحانیون را پیش گرفته و سینماها تا پاپان حکومت وی بسته ماندند.
در اوایل، سینمای افغانستان فقط شامل فیلم های خبری از کار و فعالیت دولت بوده و اندکی هم فیلم مستند ساخته می شد. می توان گفت در افغانستان همواره سوژه های فیلم های سینمایی سیاسی و در هر دوره ابزار دست دولت بوده است.
بعد از به قدرت رسیدن ظاهر شاه در سال ۱۳۱۲ سینماها دوباره باز شده و بیشتر فیلم های صامت هندی را نمایش می دادند. سال بعد در ۱۹۴۶ اولین فیلم ساخت افغانستان به نام عشق و دوستی با همکاری سینماگران هندوستان در لاهور ساخته شد که مورد استقبال زیاد تماشاگران قرار گرفت. همزمان با آن در ریاست مستقل مطبوعات که بعدها وزارت اطلاعات و فرهنگ جایش را گرفت، اداره عکاسی و فیلم برداری ایجاد گردید و کارش تولید فیلم های خبری بود و چند تا مستند گزارشی. عدم موجودیت لابراتوار باعث می شد تا این فیلم ها در آمریکا چاپ شوند. استقبال بی نظیر از نمایش فیلم داستانی مستند مانند عقاب به کارگردانی فیض محمد خیرزاده در سال ۱۹۶۴ انگیزه ای شد تا ظاهر شاه توجه بیشتری به سینما در افغانستان نشان دهد. چندی بعد در سال ۱۹۶۸، مؤسسه افغان فیلم که یک نهاد دولتی سینمای می باشد با همکاری یو اس اید ایالات متحده آمریکا ساخته و گشایش یافت که دارای یک لابراتوار کوچک برای چاپ و ظهور فیلمهای سیاه و سپید بود.
سینما پامیر
داستان ورود نخستین پروژکتور سینما به افغانستان هنوز مشخص نیست؛ ولی بنابر روایاتی نخستین پروژکتور توسط وایسرای هند بریتانیا به شاه حبیب الله در سال های ۱۹۱۴ یا ۱۹۱۵ هدیه داده شده بود؛ ولی اسناد رسمی نشان می دهد که شاه امان الله برای اولین بار پروژکتور سینمایی را با خودش از سفر اروپا در سال ۱۹۲۸ وارد افغانستان کرد.در این سال اولین فیلم در پغمان در میان عموم مردم برای نخستین بار اکران شد.اولین سینمای افغانستان سینما بهزاد نام داشت.زیر فشار روحانیون سینما بهزاد و در بین سال های ۱۳۰۸ تا ۱۳۱۱ کاملاً بسته شد و بعد از کشته شدن شاه حبیب الله کلکانی، نادر خان شاه جدید سیاست روحانیون را پیش گرفته و سینماها تا پاپان حکومت وی بسته ماندند.
در اوایل، سینمای افغانستان فقط شامل فیلم های خبری از کار و فعالیت دولت بوده و اندکی هم فیلم مستند ساخته می شد. می توان گفت در افغانستان همواره سوژه های فیلم های سینمایی سیاسی و در هر دوره ابزار دست دولت بوده است.
بعد از به قدرت رسیدن ظاهر شاه در سال ۱۳۱۲ سینماها دوباره باز شده و بیشتر فیلم های صامت هندی را نمایش می دادند. سال بعد در ۱۹۴۶ اولین فیلم ساخت افغانستان به نام عشق و دوستی با همکاری سینماگران هندوستان در لاهور ساخته شد که مورد استقبال زیاد تماشاگران قرار گرفت. همزمان با آن در ریاست مستقل مطبوعات که بعدها وزارت اطلاعات و فرهنگ جایش را گرفت، اداره عکاسی و فیلم برداری ایجاد گردید و کارش تولید فیلم های خبری بود و چند تا مستند گزارشی. عدم موجودیت لابراتوار باعث می شد تا این فیلم ها در آمریکا چاپ شوند. استقبال بی نظیر از نمایش فیلم داستانی مستند مانند عقاب به کارگردانی فیض محمد خیرزاده در سال ۱۹۶۴ انگیزه ای شد تا ظاهر شاه توجه بیشتری به سینما در افغانستان نشان دهد. چندی بعد در سال ۱۹۶۸، مؤسسه افغان فیلم که یک نهاد دولتی سینمای می باشد با همکاری یو اس اید ایالات متحده آمریکا ساخته و گشایش یافت که دارای یک لابراتوار کوچک برای چاپ و ظهور فیلمهای سیاه و سپید بود.
wiki: سینمای افغانستان