بازار چهارسوق

بازار چهارسوق با دهانه ای وسیع و طاق بندی و سقف ضربی آجری سبک بناهای سلجوقی را داشته. چهارسوق از یک طرف روبروی مناره شهر گلپایگان و از طرف دیگر به مسجد جامع شهر راه دارد.لازم است ذکر شود مناره شهر گلپایگان با ارتفاع ۱۸ متر و قدمت ۹۰۰ ساله آن در زمره بلندترین مناره های ایران می باشد.نزدیکی بازار و مسجد و نقش آن در جامعه قابل بررسی می باشد. امروزه بازار جدید و بزرگ گلپایگان در پیرامون بازار چهار سوق گسترش یافته است و این بازار تاریخی را احاطه کرده است.
افاضلی اکبر، «توشه ای از تاریخ گلپایگان و مردم آن» انتشارات ابجد، ۱۳۷۷
مستوفی، حمدالله، نزهت القلوب، ۱۳۶۶.
قاطع، برهان، ذیل گلپایگان، ۱۳۶۱.
غیاثی، جواد/ فرهنگ عامه گلپایگان.
میر محمدی خوانساری/ سیری در تاریخ و جغرافیای گلپایگان
نوربخش، ساطعی… / یادنامه گلپایگان
واژه سوق یا چار سوق برگرفته از کلمه چهارسو در اصل محل تقاطع دو راسته اصلی و مهم بازار بود. در برخی موارد سوق را در محل برخورد دو راسته طراحی شده بازارقرار می دادند و به شکل فضایی به صورت چهارسو می ساختند که به سبب موقعیت ارتباطی آن ارزشمند به شمار می آمد. چهار سوی بازار اصفهان، بازار لار، بازار تهران، بازار کرمان، بازار آمل، بازار تاشکند، بازار بخارا و چار سوی بازار گلپایگان از نمونه های خوب باقی مانده، به شمار می آیند.اعرابی (عرب منهای اسلام)، که به سرزمین ما آمدند خیلی از واژه های فارسی را تغئیر دادند و چار سو را چار سوق (سوق به عربی یعنی بازار) تلفظ می کردند که خوشبختانه چا نیفتادو مردم از دیرباز نام درستش (چار سو) را تکرار نمودند.
چارسو (سوق) از نظر معماری از جمله عناصر و فضاهای مهم شهری و ارتباطی در بازارهای سنتی ایران محسوب می شود و از آن جا که بازارهای اصلی ایران غالباً به شکل خطی و در امتداد مهمترین معبر شهری شکل می گرفت، مهم ترین بخش و عنصر اصلی یک بازار، راسته اصلی آن بود. (راستا بازار) علاوه بر سوق، راسته اصلی از مهم ترین عناصر معماری در بازار ایرانی بود که در ساده ترین شکل آن با دکان های واقع در دو سوی آن شکل می گرفت.در امتداد یک راسته اصلی، اصناف گوناگونی در دکان های دو سوی راسته مستقر می شدند، به این ترتیب که هر صنف در بخشی از راسته اصلی جا می گرفت. در بعضی از شهرهای بزرگ دو یا چند راسته اصلی به صورت موازی یا متقاطع پدید می آمد. راسته فرعی، دالان و میدان نیز از دیگر فضاهای ارتباطی در معماری بازارهای سنتی ایران هستند که گاه دارای کاروانسرا نیز بوده اند.ساده ترین و کوچکترین، اما مهمترین عنصر و فضای بازار نیز حجره یا دکان است که محل اصلی عرضه انواع کالاها هستند و معمولاً حدود ۲۰ تا ۳۰ متر وسعت دارند و بسته به شرایط مختلف کوچک تر یا گاه بزرگ تر نیز بوده اند.
بازار سنتی گلپایگان همانند بازارهای شهرهای قدیمی ایران دارای طاق های گنبدی ضربی آجری با گوشه های جالب است و به آجرکاری های دوران صفوی در بازار بزرگ اصفهان شباهت دارد.بازار سنتی گلپایگان شامل بازار مسگرها، کوزگرها، فرشفروشان، بازار گیوه دوزان، بازار اصلی و تعداد زیادی پاساژ می باشد.پیش خوانها، درهایی که به شکل تخته های ضخیم چوب ساده در دو شکاف چوبی بالا و پائین جلوی دکان به دنبال هم ردیف می شدند، قفلهای پیچی که در همان گلپایگان ساخته می شد و صاحبان مغازه بعد از بستن در به آن فوت می کردند و قل هوالله می خواندند… همه، در خاطره ها باقی است.سبدها، تفت های چلواری، چولاری ها و کپه ها، دستاس، ترازوهای قدیمی، حساب سیاقی و دفتر و دستک دکان، چراغانی در نیمه شعبان، نصب چراغهای روغنی با روغن کرچک، فانوس نفتی هایی که شب بپا می شد و بوق سحر جمعش می کردند، نگهبانی سگها و سر و صدای داروغه ها… همه را کهنسالان از بازار قدیم گلپایگان تعریف می کنند.مجموعه بازار سنتی گلپایگان بنابر سبک معماری و موقعیت جغرافیایی و سوابق تاریخی، بیانگر موقعیت تجاری با اهمیت منطقه بوده است. اهمیت این بنا بیشتر از جهت سبک معماری وموقعیت مکانی که پل ارتباطی بین مناره گلپایگان و مسجد جامع می باشد حائز اهمیت است در احداث این بنا همچون بازارهای سنتی سایر شهرهای قدیمی از طاق آجری و تناسب ترکیب، فضاها و تعبیه فضاهای جانبی مانند تیمچه، قهوه خانه ها (در واقع چای خانه ها) و نور طبیعی بدون حرارت و برودت استفاده شده است وتاریخ ساخت آن در حدود ۴۰۰ سال پیش برآورد شده است.بازار سنتی گلپایگان تا کنون چندین بار مرمت شده است و در آذر ۹۲ نیز مرمت شد و سنگ فرش بازار تاریخی گلپایگان بازسازی گردید.