زمین لرزه رودبار _منجیل' در ساعت ۳۰ دقیقه بامداد به وقت ایران در پنجشنبه ۳۱ خردادماه ۱۳۶۹ (برابر با ۲۰ ژوئن ۱۹۹۰ در ساعت ۲۱ به وقت گرینویچ) در نزدیکی شهر رودبار و روستاهای تابعه در استان گیلان و شمال شرق استان زنجان بروز نمود و تا شعاع ۱۰۰ کیلومتری از مرکز زمین لرزه موجب خسارات جانی و مالی فراوان گردید. ارتعاشات حاصل از امواج لرزه ای در استان های زنجان و گیلان و در بخش هایی از استان های آذربایجان شرقی، تهران، مرکزی، مازندران، سمنان، همدان،قزوین و کردستان به مدت حدود ۶۰ ثانیه احساس گردید و موجب وحشت عمومی شد، لیکن خسارات جانی و مالی به همراه نداشت. این زمین لرزه در یک منطقه پرتراکم از نظر جمعیت اتفاق افتاد، به طوری که علاوه بر روستاهای موجود در منطقه چندین شهر مهم کشور نیز تحت تأثیر آن قرار گرفتند. کانون زلزله در عمق ۱۹ کیلومتری زمین اعلام شد هرچند که به دلیل نبود تجهیزات کافی در آن زمان امکان خطا در تخمین عمق زمین لرزه وجود داشته همان طور که در اعلام کانون زمین لرزه مرتکب خطا شده و کانون آن را رشت و دیلمان اعلام کردند. در این زمین لرزه علاوه بر حدود ۳۷٬۰۰۰ نفر که جان خود را از دست دادند، بیش از ۲۰۰ هزار واحد مسکونی تخریب شده و خسارات عمده ای به تأسیسات و اماکن عمومی در استان گیلان که متأثر از این زمین لرزه بودند، وارد آمد و حدود ۵۰۰٬۰۰۰ تن نیز بی خانمان شدند.
فهرست زمین لرزه های ایران
فهرست زمین لرزه های سده بیستم
از نظر زمین ساخت صفحه ای محل رویداد زمین لرزه در رشته کوه های البرز در شمال غرب ایران قرار داشت. رشته کوه های البرز از یک ناحیه کمانی شکل باریک با طاقدیسها و ناودیسهای موازی تشکیل شده که مرز جنوبی تحدب پهناور دریای خزر را تشکیل می دهد. این ناحیه در شمال با بلوک خزر و در جنوب با پهنه ایران مرکزی مواجه است. در بخش غربی این ناحیه محور ساختارهای زمین شناسی دارای یک روند شمال غربی-جنوب شرقی بوده که تقریباً با بخش شمالی کمربند چین خورده فعال زاگرس موازی است. از سوی دیگر در بخش شرقی منطقه البرز روند محور ساختارهای زمین شناسی تقریباً شمال شرقی-جنوب غربی و به موازات گسل کویر بزرگ (درونه) می باشد. در پهنهٔ لرزه زمین ساختی البرز به ویژه در منطقه زلزله زده گسلهای مهم، عموماً روند خاوری ـ باختری با اندکی تمایل به سوی شمال باختری دارند و اکثراً از نوع گسل های فشاری می باشند. این ایالت از نظر لرزه خیری یکی از جنبانترین ایالت های ایران بوده و در گذشته زمین لرزه های بزرگی در آن روی داده است که استان های گیلان و مازندران را متأثر ساخته است. مهم ترین گسل های شناخته شده آن منطقه عبارت اند از:
آمار داده های لرزه ای دستگاهی (یکصد سال اخیر) و تاریخی نشان می دهد که این ناحیه از توان لرزه خیزی بالایی برخوردار بوده و مطابق نقشه خطر زمین لرزه ایران (مانوئل بربریان ۱۹۷۷) این ناحیه در منطقه تخریب متوسط تا زیاد قرار دارد.
زلزله ۳۱ خرداد ۱۳۶۹ رودبار-منجیل به بزرگی ۷٫۴ در ساعت ۲۱:۰۰ به وقت گرینویچ و سی دقیقه بامداد به وقت محلی رخ داد و شهرهای رودبار، منجیل، لوشان و ۷۰۰ روستای اطراف را به نابودی کشاند و به ۳۰۰ روستای دیگر خسارت عمده وارد نمود. خسارت حاصله از این زمین لرزه ۲۰۰ میلیارد دلار برآور شد. کانون ژرفی زمین لرزه مذکور حدود ۱۹ کیلومتری از سطح زمین بود و بر اثر آن یکصد هزار خانه خشتی و گلی با خاک یکسان شدند یا متحمل خسارات عمده گردیدند و بیش از سی و پنج هزار کشته، شصت هزار زخمی و پانصدهزار بی خانمان آن را در لیست مرگبارترین ۱۰ زلزله جهان در صدسال گذشته قرار می دهد. چند ساعت پس از وقوع زمین لرزه اصلی چندین پس لرزه به وقوع پیوست که بزرگی موج لرزه ای آن ها بیش از ۵ بود. بزرگترین پس لرزه حدود ۱۲ ساعت پس از وقوع زمین لرزه اصلی اتفاق افتاد، که بزرگی آن Mb=۶ گزارش گردید. پس از نصب شبکه لرزه نگاری صحرایی مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران روزانه حدود چند صد پس لرزه ثبت می گردید که بزرگی آن ها در مواردی از ۵ تجاوز می نمود. عمق اکثر این پس لرزه ها بین ۱۰ تا ۲۰ کیلومتر متغیر گزارش شده است. این زمین لرزه به لحاظ وسعت و شدت از زلزله های بی سابقه این منطقه در طی سدهٔ اخیر بود که مناطق وسیعی از استان های تهران، گیلان، آذربایجان شرقی، مرکزی، زنجان، همدان، مازندران، سمنان و شهرهایی از قبیل لاهیجان، رودسر، لنگرود، آستانه اشرفیه، تنکابن، سراب، اردبیل، مشکین شهر، کرج و شهرک های اطراف بروجرد محور قزوین-رشت و روستاهای رودبار الموت طالقان، فیروزکوه مهدی شهر، شهمیرزاد، زیراب، بوئین زهرا و ده ها شهر و روستای دیگر را به لرزه درآورد. وقوع این زمین لرزه در تهران نیز باعث وحشت زیاد مردم شد و بسیاری را از خواب بیدار نمود، لیکن آثاری از ریزش منازل یا تلفات انسانی مشاهده نگردید. برخی از مطبوعات گزارش دادند که تعدادی از منازل مسکونی قدیمی تهران واقع در محلات جنوبی شهر آسیب های جزئی دیده اند. شدت زمین لرزه در تهران ۵ درجه در مقیاس مرکالی تخمین زده شده است. زمین لرزه شهر تبریز را به لرزه درآورد، در شهر خلخال از شدت بیشتری برخوردار بود و باعث ریزش تعدادی از ساختمان ها و وارد آمدن خسارات مالی شد. در شهر سراب باعث ریزش برج کوره آجرپزی ملی و چندین دیوار در نقاط مختلف شهر شد ولی در میانه و بروجرد گرچه احساس گردید لیکن تلفات جانی در برنداشت. شهر قزوین و بخش های تابعه آن به شدت لرزیدند که شکسته شدن شیشه های منازل و تخریب بعضی از خانه های مسکونی را بدنبال داشت و تعدادی مجروح نیز به جای گذاشت، لیکن خسارات مالی و تلفات جانی این زلزله در بخش ها و روستاهای کوهین، طارم سفلی، محور قزوین-رشت و نیز روستاهای رودبار الموت شدت بیشتری داشت.
فهرست زمین لرزه های ایران
فهرست زمین لرزه های سده بیستم
از نظر زمین ساخت صفحه ای محل رویداد زمین لرزه در رشته کوه های البرز در شمال غرب ایران قرار داشت. رشته کوه های البرز از یک ناحیه کمانی شکل باریک با طاقدیسها و ناودیسهای موازی تشکیل شده که مرز جنوبی تحدب پهناور دریای خزر را تشکیل می دهد. این ناحیه در شمال با بلوک خزر و در جنوب با پهنه ایران مرکزی مواجه است. در بخش غربی این ناحیه محور ساختارهای زمین شناسی دارای یک روند شمال غربی-جنوب شرقی بوده که تقریباً با بخش شمالی کمربند چین خورده فعال زاگرس موازی است. از سوی دیگر در بخش شرقی منطقه البرز روند محور ساختارهای زمین شناسی تقریباً شمال شرقی-جنوب غربی و به موازات گسل کویر بزرگ (درونه) می باشد. در پهنهٔ لرزه زمین ساختی البرز به ویژه در منطقه زلزله زده گسلهای مهم، عموماً روند خاوری ـ باختری با اندکی تمایل به سوی شمال باختری دارند و اکثراً از نوع گسل های فشاری می باشند. این ایالت از نظر لرزه خیری یکی از جنبانترین ایالت های ایران بوده و در گذشته زمین لرزه های بزرگی در آن روی داده است که استان های گیلان و مازندران را متأثر ساخته است. مهم ترین گسل های شناخته شده آن منطقه عبارت اند از:
آمار داده های لرزه ای دستگاهی (یکصد سال اخیر) و تاریخی نشان می دهد که این ناحیه از توان لرزه خیزی بالایی برخوردار بوده و مطابق نقشه خطر زمین لرزه ایران (مانوئل بربریان ۱۹۷۷) این ناحیه در منطقه تخریب متوسط تا زیاد قرار دارد.
زلزله ۳۱ خرداد ۱۳۶۹ رودبار-منجیل به بزرگی ۷٫۴ در ساعت ۲۱:۰۰ به وقت گرینویچ و سی دقیقه بامداد به وقت محلی رخ داد و شهرهای رودبار، منجیل، لوشان و ۷۰۰ روستای اطراف را به نابودی کشاند و به ۳۰۰ روستای دیگر خسارت عمده وارد نمود. خسارت حاصله از این زمین لرزه ۲۰۰ میلیارد دلار برآور شد. کانون ژرفی زمین لرزه مذکور حدود ۱۹ کیلومتری از سطح زمین بود و بر اثر آن یکصد هزار خانه خشتی و گلی با خاک یکسان شدند یا متحمل خسارات عمده گردیدند و بیش از سی و پنج هزار کشته، شصت هزار زخمی و پانصدهزار بی خانمان آن را در لیست مرگبارترین ۱۰ زلزله جهان در صدسال گذشته قرار می دهد. چند ساعت پس از وقوع زمین لرزه اصلی چندین پس لرزه به وقوع پیوست که بزرگی موج لرزه ای آن ها بیش از ۵ بود. بزرگترین پس لرزه حدود ۱۲ ساعت پس از وقوع زمین لرزه اصلی اتفاق افتاد، که بزرگی آن Mb=۶ گزارش گردید. پس از نصب شبکه لرزه نگاری صحرایی مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران روزانه حدود چند صد پس لرزه ثبت می گردید که بزرگی آن ها در مواردی از ۵ تجاوز می نمود. عمق اکثر این پس لرزه ها بین ۱۰ تا ۲۰ کیلومتر متغیر گزارش شده است. این زمین لرزه به لحاظ وسعت و شدت از زلزله های بی سابقه این منطقه در طی سدهٔ اخیر بود که مناطق وسیعی از استان های تهران، گیلان، آذربایجان شرقی، مرکزی، زنجان، همدان، مازندران، سمنان و شهرهایی از قبیل لاهیجان، رودسر، لنگرود، آستانه اشرفیه، تنکابن، سراب، اردبیل، مشکین شهر، کرج و شهرک های اطراف بروجرد محور قزوین-رشت و روستاهای رودبار الموت طالقان، فیروزکوه مهدی شهر، شهمیرزاد، زیراب، بوئین زهرا و ده ها شهر و روستای دیگر را به لرزه درآورد. وقوع این زمین لرزه در تهران نیز باعث وحشت زیاد مردم شد و بسیاری را از خواب بیدار نمود، لیکن آثاری از ریزش منازل یا تلفات انسانی مشاهده نگردید. برخی از مطبوعات گزارش دادند که تعدادی از منازل مسکونی قدیمی تهران واقع در محلات جنوبی شهر آسیب های جزئی دیده اند. شدت زمین لرزه در تهران ۵ درجه در مقیاس مرکالی تخمین زده شده است. زمین لرزه شهر تبریز را به لرزه درآورد، در شهر خلخال از شدت بیشتری برخوردار بود و باعث ریزش تعدادی از ساختمان ها و وارد آمدن خسارات مالی شد. در شهر سراب باعث ریزش برج کوره آجرپزی ملی و چندین دیوار در نقاط مختلف شهر شد ولی در میانه و بروجرد گرچه احساس گردید لیکن تلفات جانی در برنداشت. شهر قزوین و بخش های تابعه آن به شدت لرزیدند که شکسته شدن شیشه های منازل و تخریب بعضی از خانه های مسکونی را بدنبال داشت و تعدادی مجروح نیز به جای گذاشت، لیکن خسارات مالی و تلفات جانی این زلزله در بخش ها و روستاهای کوهین، طارم سفلی، محور قزوین-رشت و نیز روستاهای رودبار الموت شدت بیشتری داشت.