دانشگاه ادیان و مذاهب

مختصات: ۶۵°۵۴′۱۴″شمالی ۸۱°۲۳′۴۲″شرقی / ۶۵٫۹۰۳۸°شمالی ۸۱٫۳۹۵۰°شرقی / 65.9038; 81.3950
سال ۱۳۷۳ شمسی (۱۹۹۴ میلادی) جمعی از دانشوران حوزه علمیه قم گرد هم آمدند تا در سه رشته ادیان ابراهیمی (مسیحیت و یهودیت)، ادیان شرق (بودیسم، هندوئیسم، خاور دور و ایران باستان) و مذاهب اسلامی (مذاهب کلامی، فرق و عرفان و تصوف) تخصص بیایند. این گروه در دوره ای چهار ساله افزون بر مطالعه در آن سه رشته با زبان انگلیسی، سنسکریت و عبری نیز آشنا شدند.
مطالعات ادیان و مذاهب ادامه داشت تا سال ۱۳۸۳ شمسی (۲۰۰۴ میلادی) که به دنبال تلاش ها و پیگیری ها برای تربیت نیرو در حوزه ادیان و مذاهب، سرفصل های سه رشته تدوین شد و آن را به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری پیشنهاد کردند. شورای عالی گسترش وزارت علوم سر فصل ها را تصویب کرد و آن گاه در سال ۱۳۸۴ شمسی (۲۰۰۵ میلادی) با عنوان «مرکز آموزش عالی مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب»، نخستین گروه دانشجویی مشغول به تحصیل شدند.
از آنجا که برخی رشته ها نخستین بار در کشور تدریس می شد اعضای علمی با پشتوانه تجربه و تخصص خود سرفصل برخی رشته ها را تهیه و تدوین کردند. از این رو سرفصل شش رشته را خود نوشتند و پس از تصویب در وزارت علوم خود به تدریس آن سرفصل ها پا پیش نهادند.
وزیر علوم تحقیقات و فناوری در سال ۱۳۸۷ شمسی (۲۰۰۸ میلادی) پذیرفت مرکز آموزش عالی مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب به «دانشگاه ادیان و مذاهب» ارتقاء یابد. دکتر محمد مهدی زاهدی، با این ارتقای رتبه به دلیل مطابقت کیفیت آموزشی دانشگاه با موازین قانونی، موافقت قطعی کرد و نیازی به گذراندن مرحله «موافقت اصولی» ندید؛ مرحله ای که تنها به معنای تأیید اعلام نیاز و امکان سنجی برای تأسیس یک مجموعه آموزشی در شورای گسترش آموزش عالی است که پس از فراهم کردن امکانات زیرساختی، نیروی انسانی و… بررسی مجدد و تصویب اساسنامه پیشنهادی در شورای گسترش، درصورت داشتن شرایط لازم با طی مراحل قانونی به صدور مجوز قطعی تأسیس تبدیل می شود.
وزیر علوم وقت در نامه اش به سید ابوالحسن نواب، مؤسس و رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب، خبر تصویب ارتقای دانشگاه را چنین نوشت:
دانشگاه بین المللی ادیان و مذاهب (University of Religions and Denominations) مرکزی آموزشی، پژوهشی و بین المللی است که در زمینهٔ ادیان و مذاهب در داخل و خارج از ایران فعالیت می کند. این دانشگاه غیرانتفاعی و غیرتجاری است.
«شورای گسترش آموزش عالی در جلسه مورخ ۳۱ فروردین ۱۳۸۷ خود با ارتقای مؤسسه آموزش عالی غیردولتی ـ غیرانتفاعی ادیان و مذاهب به «دانشگاه غیردولتی ـ غیرانتفاعی ادیان و مذاهب» موافقت قطعی به عمل آورد.»
دانشگاه ادیان و مذاهب، نخستین دانشگاه تخصصی ادیان و مذاهب در ایران، برخاسته از حوزه علمیه، ضمن شناخت ادیان و مذاهب و تعامل و گفتگو با پیروان آن ها با تکیه بر مشترکات، در جهت همبستگی انسانی، تقویت صلح، کاهش آلام بشری، گسترش معنویت و اخلاق و معرفی عالمانه اسلام بر اساس آموزه های اهل بیت علیهم السّلام به پژوهش و تربیت نیروی انسانی متخصص اقدام می نماید.

در ۱۳۷۵ش جمعی از دانشوران حوزه علمیه قم، بر آن شدند تا با تأسیس مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، بنیانگذار حرکتی جدید در مطالعات دیگر ادیان و نیز دیگر مذاهب اسلامی باشند. این اقدام با بهره گیری از دانش و بینش اساتید دین پژوه و با مشارکت جمعی از دانش آموختگانِ حوزه که از تحصیلات دانشگاهی برخوردار بودند، صورت پذیرفت. مرکز مطالعات ادیان و مذاهب، پس از چند سال فعالیت، در ۱۳۸۳ش براساس مصوبۀ وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، مجوز مؤسسه آموزشی و پژوهشی ادیان و مذاهب را دریافت کرد. در نهایت با تصویب شورای گسترش آموزش عالی، در ابتدای سال ۱۳۸۷ مؤسسه آموزشی و پژوهشی ادیان و مذاهب به دانشگاه غیر دولتی ـ غیر انتفاعی ادیان و مذاهب ارتقا یافت. دانشگاه ادیان و مذاهب در حال حاضر دارای سه دانشکده مذاهب اسلامی، ادیان، و شیعه شناسی است که بیش از ۳۰۰ دانشجوی زن و مرد در آن ها به تحصیل مشغول اند. دانشکده مذهب اسلامی دربردارنده رشته های کلام، عرفان و تصوف و مذاهب فقهی و دانشکده ادیان، دارای رشته های ادیان ابراهیمی (یهودیت و مسیحیت)، ادیان غیر ابراهیمی (ازجمله هندوئیسم و بودیسم)، ادیان ایران باستان (آیین زردشتی) و دین پژوهی است. دانشکده شیعه شناسی نیز شامل رشته های سه گانه کلام شیعه، مطالعات تاریخ تشیع و فرق تشیع است. در رشته های این دانشکده از بین دانشگاهیان نیز دانشجو پذیرفته می شود، ولی در سایر رشته ها تنها از میان طلاب پذیرش می شود که پذیرش در مقطع کارشناسی ارشد این دانشگاه از طریق آزمون سراسری صورت خواهد گرفت. هفت آسمان فصلنامۀ دانشگاه است.