راه حل نهایی

راه حل نهایی (به آلمانی: Die Endlösung) برنامهٔ آلمان نازی برای کشتار جمعی سیستماتیک یهودیان در طول جنگ جهانی دوم بود که موجب به وقوع پیوستن هولوکاست شد.هاینریش هیملر طراح اصلی آن بود و آدولف هیتلر آن را راه حل نهایی مسئله یهود (به آلمانی: die Endlösung der Judenfrage) نامید.
طراحی و تصمیم گیری در مورد این مسئله در سال ۱۹۴۲ در کنفرانس وانزی در عمارتی در نزدیکی برلین اتفاق افتاد و در نهایت منجر به هولوکاست و کشته شدن دو سوم یهودیان اروپا و نود درصد یهودیان لهستان شد.
به گفتهٔ تاریخ نویسان تصمیم گیری در مورد مسألهٔ راه حل نهایی به یکباره اتفاق نیفتاد و نتیجهٔ پیشرفت تدریجی و مداوم بحث ها و مطالعات پیرامون «کشتن تمام یهودیان باقی مانده در دست آلمان نازی» در ۲۵ ماه اول شروع جنگ جهانی دوم بوده است. در سال ۱۹۴۰ پس از سقوط فرانسه آدولف آیشمان پیشنهاد نقل مکان و تبعید یهودیان را به فرانسه به عنوان مستعمره آلمان عنوان کرد. اما این پیشنهاد به دلیل هزینه بالای تدارکات لغو شد. به گفتهٔ رائول هیلبرگ، یک سال بعد واحدهای کشتار سیار و پس از آن قطارهای مرگ که یهودیان را به کمپ های مجهز به سیستم اجرای راه حل نهایی انتقال می داد شروع به کار کردند.

راه حلّ نهایی (final solution)
اصطلاحیکه نازی ها آن را برای توصیف راه کارهای مورد نظرشان برای حل مسئلۀ یهودیان (و برخی گروه های قومی دیگر) پیش از جنگ جهانی دوم و درخلال آن در هولوکاست به کار می بردند. این اصطلاح از گفتۀ هاینریش هیملر، فرماندۀ اس اس، در مه ۱۹۴۱ خطاب به رودولف هوس، فرماندۀ اردوگاه کار اجباری آوشویتس، نشأت گرفت؛ گفتۀ هیملر مبنی بر این بود که هیتلر فرمان «راه حل نهایی مسئلۀ یهود» را صادر کرده است. نازی ها با تشکیل جوخه های مرگ و تأسیس اردوگاه های مرگ، ازجمله آوشویتس، سوبیبور، تربلینکا، و مایدانکدر لهستان یهودیان را از همۀ سرزمین های تحت اشغال آلمان در اروپا با کشتی به این اردوگاه ها آوردند و با گاز یا به ضرب گلوله به قتل رساندند. تعداد کشته ها را با بی دقتی تخمین زدند؛ از این رو، هرگز نمی توان به آمار دقیقی از مجموع کشته شدگان این اردوگاه ها دست یافت.