زبان یهودیان همدان به زبانی گفته می شود که توسط کلیمیان همدان تکلم می شود و در شاخه شمال غربی زبان های ایرانی طبقه بندی شده است. یهودیان در کردستان و آذربایجان به زبان های آرامی کلیمی صحبت می کنند (که البته رو به انقراض است). از این میان زبان جبلی در کردستان و لشان ددان در آذربایجان بنا بر گزارش یونسکو به کل منقرض شده اند. در مناطق مرکزی ایران یهودیان به زبان هایی ایرانی که در زیر شاخه زبان های ایران مرکزی جای دارند صحبت می کنند مانند گویش کلیمیان اصفهان، گویش کلیمیان یزد، راجی در همدان و گویش کلیمیان کاشان.
از فرالاوی شاعر هم زمان رودکی شعری بازمانده است که در این شعر کلمه دخش که به زبان راجی دشت معنا می دهد، به کار رفته است.
زبان کلیمیان همدان زبان فهلوی (دری) بود. در این زبان هنگام تلفظ واژه ها یا کلمات به آن ها کسره می داده اند و کلیمیان به این زبان اصولاً زبان راجی می گفته اند و این زبان هنوز در برخی خانواده های کلیمی تکلم می گردد.اطلاعاتی در مورد تاریخچه به وجود آمدن این زبان در دست نیست ولی با توجه به شباهتی که این زبان با زبان هموطنان زرتشتی دارد گمان می رود که تاریخچه این زبان به زمان ورود یهودیان به ایران بازگردد. زبانشناسان این زبان را در شاخه شمال غربی زبان های ایرانی طبقه بندی کرده اند.
به ادعای برخی، گویش راجی همان گویش زبان رازی است که در مناطقی همچون ری و همدان رواج داشته و حتی اشعاری از باباطاهر عریان را به این گویش منسوب می کنند. به اعتقاد این عده از محققین، گویش مردم همدان و زبان کلیمیان همدان زبان «فهلوی» بوده است. آن ها در این زبان هنگام تلفظ واژه ها یا کلمات به آن ها کسره می داده اند و کلیمیان به این گویش، زبان راجی می گفته اند. روبن آبراهامیان خاورشناس ارمنستانی به این نتیجه رسید که گویش بکار رفته در دوبیتی های باباطاهر گرایش نزدیکی با گویش مورد استفاده توسط یهودیان معاصر همدان دارد.
اکثر کلیمیان همدان فاقد سواد فارسی بودند و سواد آن ها به سواد عبری محدود می شد. یعنی اگر مطلبی را می خواستند بنویسند به خط عبری و زبان فارسی می نوشتند یعنی حروف آن را با فارسی تطبیق می دادند و می نوشتند. هم اکنون در بعضی از کنیساها کتاب هایی مذهبی- مانند ترجمه متون مقدس- موجود است که به خط عبری فارسی (فارسیهود) نگاشته شده است. کلیمیان همدان زبان عبری را معمولاً در کنیساها یا مکتب خانه هایی که در آن زبان عبری تدریس می شد، فرا می گرفتند. پس از مدتی از فعالیت مکتب خانه، در محلی به نام «گَن یلادیم» که امروزه مهدکودک نامیده می شود به کودکان و نوجوانان عبری یاد داده می شد.
از فرالاوی شاعر هم زمان رودکی شعری بازمانده است که در این شعر کلمه دخش که به زبان راجی دشت معنا می دهد، به کار رفته است.
زبان کلیمیان همدان زبان فهلوی (دری) بود. در این زبان هنگام تلفظ واژه ها یا کلمات به آن ها کسره می داده اند و کلیمیان به این زبان اصولاً زبان راجی می گفته اند و این زبان هنوز در برخی خانواده های کلیمی تکلم می گردد.اطلاعاتی در مورد تاریخچه به وجود آمدن این زبان در دست نیست ولی با توجه به شباهتی که این زبان با زبان هموطنان زرتشتی دارد گمان می رود که تاریخچه این زبان به زمان ورود یهودیان به ایران بازگردد. زبانشناسان این زبان را در شاخه شمال غربی زبان های ایرانی طبقه بندی کرده اند.
به ادعای برخی، گویش راجی همان گویش زبان رازی است که در مناطقی همچون ری و همدان رواج داشته و حتی اشعاری از باباطاهر عریان را به این گویش منسوب می کنند. به اعتقاد این عده از محققین، گویش مردم همدان و زبان کلیمیان همدان زبان «فهلوی» بوده است. آن ها در این زبان هنگام تلفظ واژه ها یا کلمات به آن ها کسره می داده اند و کلیمیان به این گویش، زبان راجی می گفته اند. روبن آبراهامیان خاورشناس ارمنستانی به این نتیجه رسید که گویش بکار رفته در دوبیتی های باباطاهر گرایش نزدیکی با گویش مورد استفاده توسط یهودیان معاصر همدان دارد.
اکثر کلیمیان همدان فاقد سواد فارسی بودند و سواد آن ها به سواد عبری محدود می شد. یعنی اگر مطلبی را می خواستند بنویسند به خط عبری و زبان فارسی می نوشتند یعنی حروف آن را با فارسی تطبیق می دادند و می نوشتند. هم اکنون در بعضی از کنیساها کتاب هایی مذهبی- مانند ترجمه متون مقدس- موجود است که به خط عبری فارسی (فارسیهود) نگاشته شده است. کلیمیان همدان زبان عبری را معمولاً در کنیساها یا مکتب خانه هایی که در آن زبان عبری تدریس می شد، فرا می گرفتند. پس از مدتی از فعالیت مکتب خانه، در محلی به نام «گَن یلادیم» که امروزه مهدکودک نامیده می شود به کودکان و نوجوانان عبری یاد داده می شد.
wiki: زبان یهودیان همدان