زبان ترکی قشقایی

زبان ترکی قشقایی یکی از لهجه های شاخه جنوب غربی زبان ترکی است که قشقایی ها بدان تکلم می کنند. قشقایی ها به زبانی از شاخه جنوب غربی ترکی (ترکی اغوز) صحبت می کنند. این زبان غیر از فارس در همدانوساوه و خراسان بزرگ نیز رواج دارد. کوالسکی این زبان را نزدیک ترین گویش به ترکی افشار خراسان و ترکی آذربایجانی دانسته است. این موضوع به شکل های گوناگون توسط آنه ماری ون گابن و گرهارد دوئرفر نیز بیان شده است اما کی.اچ. منگز این زبان را بیشتر به ترکی عثمانی شبیه می داند. در قشقایی مصوت های i, e, ä, a, å, ï, u, ü, o, ö و صامت های p, b, m, f, v, t, d, n, s, z, š, ž, č, 3˘, k, g, q, γ, χ, ŋ, l, r, h موجودند. در واژگان قشقایی تأثیر زبان فارسی مشخص است، در متون جمع آوری شده توسط دوئرفر و همکارانش از فیروزآباد دخیل های فراوان عربی دیده می شود. واژگان حکومتی و نظامی مانند پاسبان، پیکان و شاه بیشتر از فارسی وارد این زبان شده اند. قاموس دینی بیشتر ریشه عربی دارد اما از فارسی وارد این زبان شده اند و ویژگی های فارسی شان را حفظ کرده اند. واژگان پزشکی نیز تحت تأثیر فارسی است مانند بیمار، درد و دارو.
اغوز
ترکی آذربایجانی
قشقایی
بنا به یک پژوهش، در فیروزآباد افراد قشقایی ها در همه سنین از زبان مادری در حوزه های دوستانه و خانوادگی استفاده می نمایند، اما در شیراز افراد زیر بیست سال خانواده های ترک زبان تمایل چندانی به استفاده از زبان مادری ندارند. در شیراز در حوزه های مختلف زبان غالب فارسی است و در موقعیت های غیررسمی در بعضی از مواقع زبان مادری استفاده می شود در صورتی که در فیروزآباد در شرایط مشابه ترکی ترجیح داده می شود. ترکی در شیراز به شدت تحت تأثیر فارسی است. زبان قشقایی در میان جوانان به تدریج در حال از دست دادن کاربری اش است.
شعری به زبان ترکی قشقایی
این شعر برگرفته از کتاب یاغار بولوت (1389) سروده دکتر محسن رجایی پناه از جامعه شناسان و شاعران معاصر ایل قشقایی است: