نایب الصدر

فرهنگ فارسی

( اسم ) ۱- نایب و جانشین صدر . ۲ - معاون وزارت عدلیه ( در عهد ناصر الدین شاه )
محمد معصوم شیرازی ملقب به معصومعلیشاه و مشهور به نایب الصدر و حاج نایب الصدر فرزند حاج زین العابدین معروف به حاجی میرزا کوچک نایب الصدر ملقب به رحمت علیشاه است .

( اسم ) ۱- نایب و جانشین صدر . ۲ - معاون وزارت عدلیه ( در عهد ناصر الدین شاه )
صدرالدین تبریزی محمد بن محمد رضا مشهور به نائب الصدر تبریز .

لغت نامه دهخدا

نایب الصدر. [ ی ِ بُص ْ ص َ ] (اِخ ) (حاجی ...) زین العابدین رحمت علی شاه ، معروف به حاجی میرزا کوچک نایب الصدر. رجوع به رحمت علی شاه شود.

نایب الصدر. [ ی ِ بُص ْ ص َ ] ( اِخ ) فرزند محمدرضا مدعو به صدرالدین تبریزی مؤلف فرهنگ عباسی است. وی به سال 1225 این کتاب لغت را برای عباس میرزا نایب السلطنه تألیف کرده است. ( از دانشمندان آذربایجان ص 370 ). و رجوع به فهرست کتابخانه مدرسه عالی سپهسالار ج 2 ص 224 و 225 شود.

نایب الصدر. [ ی ِ بُص ْ ص َ ] ( اِخ ) ( آقا... ) ابراهیم ، معروف به نایب الصدر یا نایب الصدارة. از مشاهیر علمای مشهد مقدس رضوی در اواسط قرن دوازدهم هجری است که دارای مقام شیخ الاسلامی و در فقه و کلام و حکمت متبحر و قوی الحافظه بوده است و به سال 1148 هَ. ق. وفات کرده است. از تألیفات اوست :
1 - تحریم صلوة الجمعة فی زمان الغیبه. 2 - الفوائد الکلامیة، در مسائل کلام و حکمت. 3 - الفیروزجة الطوسیة فی شرح الدرة الغرویة که دره بحرالعلوم است. ( از ریحانة الادب ج 4 ص 162 ).

نایب الصدر. [ ی ِ بُص ْ ص َ ] ( اِخ ) ( حاجی... ) زین العابدین رحمت علی شاه ، معروف به حاجی میرزا کوچک نایب الصدر. رجوع به رحمت علی شاه شود.

نایب الصدر. [ ی ِ بُص ْ ص َ] ( اِخ ) محمد معصوم شیرازی ، ملقب به معصوم علی شاه و مشهور به نایب الصدر و حاج نایب الصدر، فرزند حاج زین العابدین معروف به حاجی میرزا کوچک نایب الصدر ملقب به رحمت علی شاه است. کتاب های طرائق الحقایق و تحفة الحرمین از تألیفات اوست. و رجوع به معصوم علی شاه شود.

نایب الصدر. [ ی ِ بُص ْ ص َ ] (اِخ ) (آقا...) ابراهیم ، معروف به نایب الصدر یا نایب الصدارة. از مشاهیر علمای مشهد مقدس رضوی در اواسط قرن دوازدهم هجری است که دارای مقام شیخ الاسلامی و در فقه و کلام و حکمت متبحر و قوی الحافظه بوده است و به سال 1148 هَ . ق . وفات کرده است . از تألیفات اوست :
1 - تحریم صلوة الجمعة فی زمان الغیبه . 2 - الفوائد الکلامیة، در مسائل کلام و حکمت . 3 - الفیروزجة الطوسیة فی شرح الدرة الغرویة که دره ٔ بحرالعلوم است . (از ریحانة الادب ج 4 ص 162).

نایب الصدر. [ ی ِ بُص ْ ص َ ] (اِخ ) فرزند محمدرضا مدعو به صدرالدین تبریزی مؤلف فرهنگ عباسی است . وی به سال 1225 این کتاب لغت را برای عباس میرزا نایب السلطنه تألیف کرده است . (از دانشمندان آذربایجان ص 370). و رجوع به فهرست کتابخانه ٔ مدرسه ٔ عالی سپهسالار ج 2 ص 224 و 225 شود.

نایب الصدر. [ ی ِ بُص ْ ص َ] (اِخ ) محمد معصوم شیرازی ، ملقب به معصوم علی شاه و مشهور به نایب الصدر و حاج نایب الصدر، فرزند حاج زین العابدین معروف به حاجی میرزا کوچک نایب الصدر ملقب به رحمت علی شاه است . کتاب های طرائق الحقایق و تحفة الحرمین از تألیفات اوست . و رجوع به معصوم علی شاه شود.

نائب الصدر. [ ءِ بُص ْ ص َ ] ( اِخ ) حاجی محمد معصوم علیشاه شیرازی نایب الصدر و حاج زین العابدین رحمت علیشاه. رجوع به نایب الصدر شود.

نائب الصدر. [ ءِ بُص ْص َ ] ( اِخ ) صدرالدین تبریزی محمدبن محمدرضا مشهور به نائب الصدر تبریز، مؤلف «فرهنگ عباسی » است. در کتاب دانشمندان آذربایجان آمده است : نائب الصدر خلف محمدرضا المدعو به صدرالدین تبریزی بوده کتاب لغتی در تاریخ 1225 هَ. ق. برای عباس میرزا نائب السلطنه بعنوان فرهنگ عباسی تألیف کرده. ( دانشمندان آذربایجان ص 370 ). مؤلف فهرست کتب خطی مدرسه سپهسالار زیر عنوان «فرهنگ عباسی » با نقل عبارت بالا می نویسد: «و در ص 228 همان کتاب [ دانشمندان آذربایجان ] بنقل از نگارستان دارا گوید، صدرالدین محمد تبریزی خلف ملاّرضا قاضی عسکر متخلص به شفاء تبریزی است در علوم شرعیه و فنون ادبیّه و لغت عرب ید طولائی داشت و تحصیل علم و ادب را اول در خدمت والدماجد و بعد از آن در عتبات عالیات از آقای سیدمهدی بروجردی و آقا سیدعلی مجتهد و سایر مجتهدین عظام کرده و در اطلاع از مسائل شرعیه و آگاهی از فنون ادبیه بی نظیر است و طبعی موزون دارد و نظم و نثری با حلاوت به لغت پارسی و عربی دارد و له :
انیس الصب فی الحب العناء
فلیس عن العناء له الغناء.
و نیز آقای تربیت در ص 189 [ کتاب دانشمندان آذربایجان ] در ذیل شفا- ملارضا، پدر مرد نامبرده بالا گوید: در حوالی سنه 1208 به رحمت ایزدی پیوسته است ، و میدانیم که وفات آقای سیدمهدی بروجردی ( بحرالعلوم ) به سال 1212 و وفات آقا سیدعلی ( صاحب ریاضی ) به سال 1231 بوده است بنابراین معلوم میشود از علماء قرن سیزدهم هجری بوده و از تصریح خود مؤلف فرهنگ عباسی در دیباچه میدانیم که به سال 1225 شروع به تألیف این کتاب نموده و از اطلاع بر اینکه صدرالدین محمدبن ملارضای مذکور در لغت ید طولائی داشته و در اطلاع از مسائل شرعیه بی نظیر است ، گمان نزدیک به یقین پیدا می کنیم که مؤلف این فرهنگ [ فرهنگ عباسی ] همین صدرالدین محمدبن ملارضا میباشد و مؤلف نگارستان از این فرهنگ وی خبر نداشته که در کتاب خود آن را یاد نکرده و یا تألیف کتاب او پیش از این فرهنگ بوده است. ( فهرست کتابخانه مدرسه عالی سپه سالار ج 2 صص 224-225 ).

نائب الصدر. [ ءِ بُص ْ ص َ ] (اِخ ) حاجی محمد معصوم علیشاه شیرازی نایب الصدر و حاج زین العابدین رحمت علیشاه . رجوع به نایب الصدر شود.

نائب الصدر. [ ءِ بُص ْص َ ] (اِخ ) صدرالدین تبریزی محمدبن محمدرضا مشهور به نائب الصدر تبریز، مؤلف «فرهنگ عباسی » است . در کتاب دانشمندان آذربایجان آمده است : نائب الصدر خلف محمدرضا المدعو به صدرالدین تبریزی بوده کتاب لغتی در تاریخ 1225 هَ . ق . برای عباس میرزا نائب السلطنه بعنوان فرهنگ عباسی تألیف کرده . (دانشمندان آذربایجان ص 370). مؤلف فهرست کتب خطی مدرسه ٔ سپهسالار زیر عنوان «فرهنگ عباسی » با نقل عبارت بالا می نویسد: «و در ص 228 همان کتاب [ دانشمندان آذربایجان ] بنقل از نگارستان دارا گوید، صدرالدین محمد تبریزی خلف ملاّرضا قاضی عسکر متخلص به شفاء تبریزی است در علوم شرعیه و فنون ادبیّه و لغت عرب ید طولائی داشت و تحصیل علم و ادب را اول در خدمت والدماجد و بعد از آن در عتبات عالیات از آقای سیدمهدی بروجردی و آقا سیدعلی مجتهد و سایر مجتهدین عظام کرده و در اطلاع از مسائل شرعیه و آگاهی از فنون ادبیه بی نظیر است و طبعی موزون دارد و نظم و نثری با حلاوت به لغت پارسی و عربی دارد و له :
انیس الصب فی الحب العناء
فلیس عن العناء له الغناء.
و نیز آقای تربیت در ص 189 [ کتاب دانشمندان آذربایجان ] در ذیل شفا- ملارضا، پدر مرد نامبرده ٔ بالا گوید: در حوالی سنه ٔ 1208 به رحمت ایزدی پیوسته است ، و میدانیم که وفات آقای سیدمهدی بروجردی (بحرالعلوم ) به سال 1212 و وفات آقا سیدعلی (صاحب ریاضی ) به سال 1231 بوده است بنابراین معلوم میشود از علماء قرن سیزدهم هجری بوده و از تصریح خود مؤلف فرهنگ عباسی در دیباچه میدانیم که به سال 1225 شروع به تألیف این کتاب نموده و از اطلاع بر اینکه صدرالدین محمدبن ملارضای مذکور در لغت ید طولائی داشته و در اطلاع از مسائل شرعیه بی نظیر است ، گمان نزدیک به یقین پیدا می کنیم که مؤلف این فرهنگ [ فرهنگ عباسی ] همین صدرالدین محمدبن ملارضا میباشد و مؤلف نگارستان از این فرهنگ وی خبر نداشته که در کتاب خود آن را یاد نکرده و یا تألیف کتاب او پیش از این فرهنگ بوده است . (فهرست کتابخانه ٔ مدرسه ٔ عالی سپه سالار ج 2 صص 224-225).

کلمات دیگر: