ماریوس

کایوس سردار رومی ( و. آرپینوم ۱۵۷ - ف. ۸۶ ق م . ). وی در سال ۱٠۸ ق م . بمقام کنسولی رسید و از طرف مجلس سنای روم به فرماندهی قشون افریقا منصوب شد . وی در ترتیب سپاه روم اصلاحاتی بعمل آورد و سلاح سربازان را یکنواخت کرد . هنگامیکه ماریوس برای پنجمین بار به مقام کنسولی رسید مردم با شادی زیاد او را وارد شهر رم کرده و لقب [ رمولوس سوم ] باو دادند . وی پس از مدتی با رقابت [ سیلا ] روبرو شد و بر سر فرماندهی سپاه کشمکشهای شدیدی میان آنها در گرفت . سنا فرماندهی سپاه آسیا را به سیلا داد و ماریوس مجبور شد به افریقا بگریزد اما در غیاب سیلا دوباره به رم وارد شد و مدت پنج روز شهر را غارت و قتل عام کرد برای هفتمین باربه کنسولی برگزیده شده سیلا را دشمن ملت خواند فرماندهی آسیا را بخود داد و عازم حرکت بود که در گذشت .
سردار و سیاستمدار روم

ماریوس. ( اِخ ) سردار و سیاستمدار روم. ( 157-86 ق.م. ) وی فرزند خانواده ای ساده و بی جاه و جلال بود. او با «متلوس » ، یکی از سران اعیان روم درآویخت و خود را قهرمان مردم جلوه گر ساخت و مردم او را به کنسولی و جانشینی «متلوس » و سرداری سپاه آفریقا در جنگ با «جوگورتا» برگزیدند. او در سال 105 ق.م. بر پادشاه «نومیدها» ( جوگورتا ) پیروز گردید. و سپس با درهم شکستن توتونها در سال 102 ق. م. و «سیمبرها» بر وجهه ملی خود افزود ولی دسته اعیان به ریاست «سولا» که در شرق فاتح شده و موجب دور ساختن ماریوس از روم گردیده بود امتیازاتی بدست آوردند.چون «سولا» مجدداً از روم بسوی شرق رفت ماریوس به روم بازگشت و مخالفان خود را بکشت و مجدداً به مقام کنسولی رسید ولی هنوز مجلس نمایندگان را با خود موافق نساخته بود که درگذشت. ( از لاروس ). و رجوع به تاریخ روم تألیف آلبرماله ترجمه زیرک زاده صص 50-1601 و اعلام تمدن قدیم فوستل دوکلانژ ترجمه نصراﷲ فلسفی شود.