دل ایران شهر

دل ایرانشهر یا آسورستان نام سرزمین کنونی عراق در دوران ساسانیان بود.
دل ایرانشهر در آن زمان به یازده استان و شصت تسوگ ( شهرستان ) بخش می شد. نام یازده استان آن به ترتیب از جنوب به شمال عبارت بود از:
شادبهمن ( در منطقه بسراه ( بصره ) )
بهقباد پایین
بهقباد میانه
بهقباد بالا
بازیگان خسرو ( در منطقه بدره کنونی نزدیک مرز ایران امروزی )
شادقباد ( به مرکزیت تیسفون ( جنوب بغداد کنونی )
به دیوماسپان ( انبار کنونی )
شادهرمز
اردشیر بابکان
شادپیروز ( در منطقه کردستان عراق )
استان بالا
نامهای برخی از شهرهای دل ایرانشهر و نام های امروزی آنها [ویرایش]
بغداد: بغداد ( بغداد نامی پارسی است به معنی بغ ( خدا ) داد، داده و بخشیده ایزد.
سلمان پاک: اَسپانَبر ( در حومه کلانشهر تیسفون )
حدیثه: نوگرد
عمادیه: آشِب
فلوجه: انبار
نام بخش فلوجه - کاظمین: پیروزشاپور،
کوفه: شهر سورستان
موصل: بوذاردشیر
مقدادیه: شهربان
بصره: بسراه، وهشیت آباذ اردشیر ( بهشت آباد )
اُبُلَّه: بهمن اردشیر، ( بهمنشیر )
ابله در حومه بسراه ( بصره ) بوده است.
استان ها و شهرستان های میان رودان ساسانی [ویرایش]
به گزارش المسالک و الممالک [۱] و ویرایش محمدی ملایری استان ها و شهرستان ها ( تسوگ ها ) ی میان رودان در زمان ساسانیان بدین گونه بودند:
استان شادپیروز یا خوره حُلوان دارای پنج تسوگ از جمله فیروزقباد تسوگ کوهستان تسوگ اربل تسوگ تامِرّا تسوگ دوخانه ( خانقین‏ ) ‏.
استان شاذقباد دارای هفت تسوگ از جمله بزرگ شاپور تسوگ شهر بوق تسوگ کلواذی تسوگ گازُر تسوگ شهر آبان تسوگ کهن شهر تسوگ راذان بالا تسوگ راذان پائین‏. ‏
استان شادهرمز دارای هشت تسوگ از جمله رستم گواذ تسوگ مهرورد تسوگ سِلْسِل تسوگ جلولا و جللتا تسوگ ذیبین تسوگ بند نیکان تسوگ برازرود تسوگ دستگرد‏. ‏
استان بازیگان خسرو ( ارندین کَرد ) دارای ۵ تسوگ از جمله جوروان بالا، جوروان میانه، جوروان پائین، تسوگ بادرایا تسوگ باکسایا‏. ‏
استان شادشاپور یا کِشتگر دارای چهار تسوگ زَندوَرد تسوگ بزیون تسوگ استان تسوگ جوازر‏. ‏ مرکز این استان شهر خسروشاپور بوده.
استان شادبهمن و آن خوره دجله دارای ۴ تسوگ از جمله بهمن اردشیر، میشان ( ملوی ) ، دشت میشان، ابلّه، ابرقباد.
استان اردشیر بابکان دارای ۵ تسوگ از جمله به اردشیر تسوگ رومکان تسوگ کوثا تسوگ دَرقیت تسوگ نهر گویر. ‏
استان به دیوماسپان ( زوابی ) دارای ۳ تسوگ زاب بالا، زاب میانی و زاب پائین.
استان بهقباد بالا دارای ۶ تسوگ از جمله بابل تسوگ خُطَرْنیه تسوگ فلّوجه پائین تسوگ فلّوجه بالا تسوگ نهرین تسوگ عین التمر‏. ‏
استان بهقباد میانی دارای ۴ طسّوج: الجبه والبداه تسوگ سورا وبربیسما تسوگ باروسما تسوگ نهر الملک‏. ‏
استان بهقباد پائین دارای ۵ طسّوج: بادقلی و تسوگ السیلحین وتسوگ نستر وتسوگ روذمستان تسوگ هرمزجرد
[نهفتن]
ن • ب • و
دل ایران شهر ( عراق کنونی در زمان ساسانیان )
خوره ها ( استان ها )
تسوگ ها ( شهرستان ها )
شادپیروز
فیروزقباد - کوهستان ، اربل - تامِرّا - دوخانگ‏
شاذقباد
بزرگ شاپور - شهر بوق - کلواذی - گازُر - شهر آبان - کهن شهر - راذان بالا - راذان پائین‏‏
شادهرمز
رستم گواذ - مهرورد - سِلْسِل - جلولا - جللتا - ذیبین - بند نیکان - برازرود - دستگرد‏. ‏
بازیگان خسرو
جوروان بالا - جوروان میانه - جوروان پائین - بادرایا - باکسایا. ‏
شادشاپور
زَندوَرد - بزیون - استان - جوازر‏
شادبهمن
بهمن اردشیر - میشان - دشت میشان - اُبُلّه - ابرقباد
اردشیر بابکان
به اردشیر - رومکان - کوثا - دَرقیت - نهر گویر‏
به دیوماسپان
زاب بالا - زاب میانی - زاب پائین‏
بهقباد بالا
بابل - خُطَرْنیه - فلّوجه پائین - فلّوجه بالا - نهرین - عین التمر‏. ‏
بهقباد میانی
جبه و بداه - سورا و بربیسما - باروسما - نهرالملک‏‏
بهقباد پائین
بادقلی - سیلحین - نستر - روذمستان - هرمزگرد ‏
منابع [ویرایش]
محمدی ملایری، محمد. فرهنگ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی، جلد دوم، دل ایرانشهر، تهران: انتشارات توس، ۱۳۷۵.
رده های صفحه: تقسیمات کشوری در دوران ساسانی