ابومنصور محمد بن عبدالرزاق

ابومنصور محمد بن عبدالرزاق حاکم توس بود. که به دستور او، وزیرش ابو منصور معمری داستان ها و افسانه های باستانی ایران را طی سال های ۳۳۹ تا ۴۵ هجری قمری جمع آوری کرده و تحت عنوان شاهنامه ابومنصوری تدوین کردند که بعدها تبدیل به منبع اصلی فردوسی برای سرودن شاهنامه شد. او از بزرگان توس بوده و بعدها سپه سالار سامانیان و از آن طریق حاکم توس شد.
ابومنصور محمد بن عبدالرزاق
ABŪ MANṢŪR ʿABD-AL-RAZZĀQ

ابومنصور محمد بن عبدالرزّاق ( ـ۳۵۰ق)
(یا: ابومنصور طوسی) امیر نامدار سامانیان. پسر عبدالرزاق طوسی بود و در پادشاهی امیر نوح دوم سامانی ، عامل طوس بود، اما چون از فرمان امیر سرپیچید (۳۳۶ق) منصور قراتکین ، امیر خراسان ، به فرمان نوح برای سرکوبی اش به نیشابور رفت. ابومنصور گریخت و عاقبت به رکن الدوله پناه برد. رکن الدوله وی را گرامی داشت و او را به جنگ با مرزبان فرستاد. پس از پیروزی بر مرزبان ، مدتی در آذربایجان ماند و به ری بازگشت (۳۳۸ق) و در نامه ای از نوح عذرخواهی کرد. وقتی نوح عذرخواهی وی را پذیرفت به طوس رفت (۳۳۹ق) و به دنبال عزل اَبوالحسن سیمجُوری ، عبدالملک اول سامانی او را سپهسالار خراسان کرد (۳۴۹ق)، اما دیری نپایید که با سعایت و نفوذ درباریان از منصب خود عزل شد. منصور اول سامانی پس از برآمدن ، وی را بار دیگر سپهسالار خراسان و مأمور دستگیری الپتکین کرد (۳۵۰ق). ابومنصور درپی قدرت یافتن دوباره ، عَلَم عصیان برافراشت و ابیورد و نسا را تاراج کرد و رکن الدولۀ دیلمی را به تسخیر گرگان فراخواند. درپی این ماجرا ، منصور، سپهسالاری را به ابوالحسن محمد، والی پیشین خراسان ، داد. (۳۵۰ق) او نیز به جنگ ابومنصور رفت و وی را کشت. شاهنامۀ منثور که کهن ترین نثر دَری است ، به فرمان ابومنصور تدوین یافته است (۳۴۸ق).