نامی اصفهانی محمدصادق

نامی اصفهانی، محمّدصادِق ( ـ ح ۱۲۰۴ق)
معروف به میرزا محمدصادق منشی، تاریخ نگار و شاعر ایرانی. نیاکانش از شیراز به اصفهان کوچیدند و از پزشکان دربار صفویان بودند. نامی وقایع نگار دربار کریم خان زند بود. در نظم و نثر دستی داشت و در شعر به سرودن مثنوی مایل بود. از آثارش: تاریخ گیتی گشای به فارسی در تاریخ زندیه که به اهتمام سعید نفیسی به چاپ رسیده (تهران، ۱۳۱۷ش) و دو «ذیل» هم بر آن نوشته شده است؛ مثنوی نامۀ نامی/پنج گنج در تقلید از خمسۀ نظامی که سه مثنوی از پنج مثنوی به نام های درج گهر/گنج گهر، خسرو و شیرین، لیلی و مجنون را به پایان رساند، امّا وامق و عذرا ناتمام ماند و یوسف و زلیخا نیز سروده نشد.

[ویکی نور] محمدصادق نامی اصفهانی شاعر و دبیر پرآوازه نیمه دوم سده دوازدهم هجری بود که به «نامی» تخلص می کرد و از بزرگان سادات موسوی و برادرزاده میرزا محمدرحیم حکیم باشی، پزشک و منشی سلطان صفوی به شمار می رفت. نیاکان او نزدیک به 150 سال به فرمان پادشاهان صفویه از فارس به اصفهان رفتند (کمابیش 1030 هجری) و به طبابت پادشاهان آن سامان سرگرم بودند. محمدصادق در جوانی مشق انشا می کرد و در نظم و نثر چیره دست شد و افزون بر نویسندگی و شاعری و سرودن مثنوی هایی به پیروی از خمسه نظامی، به نوشتن تاریخ زندیان پرداخت.
تاریخ مرگ او بر پایه گزارش شاگردش، میرزا عبدالکریم 1204 بوده است. از دیوان قصاید و غزلیات او اثری نیست، اما مجموعه مثنوی های پنج گانه او به نام نامه نامی اکنون موجود است و درج گهر، خسرو و شیرین (چهار هزار بیت)، لیلی و مجنون، یوسف و زلیخا و وامق و عذرا (دو هزار بیت) را در بر دارد. تاریخ گیتی گشا، شهیرترین اثر اوست که به تاریخ سلسله زندیه می پردازد و اگر چه گمان زده اند که این نام را شاگردش بر آن اثر نهاده باشد، از گذشته تا کنون چنین نامیده می شده است. نویسندگان و شاعران هم روزگار او مانند ابوالحسن غفاری و لطفعلی بیگ آذر بیگدلی، از شخصیت و قلم او به نیکی یاد کرده اند.
او در روزگار محمدجعفر خان، فرمان یافت که کتابی در باره احوال زندیه بنویسد و تا سال مرگش (1204) بدین کار همت گمارد، اما کتاب او به پایان نرسید و شاگردش، میرزا عبدالکریم بن علی رضا شریف شیرازی اثر او را به پایان برد.
تاریخ گیتی گشا در تاریخ زندیه